ادامه از
👆🏼 🔍 شبزندهداری در لیلة القدر، در شب میلاد مسیح
✨ نقد و نظر
📌 تأملی دربارهی زیرمتنهای پسابایبلیِ سورهی قدر
بخش ۲ از ۲
🔆 بررسی اصالت و وثاقتِ تاریخی سرودهای اِفرِم
🔻بررسی منابع مادی و متنی نشان دادهاند که انتساب این سرودها به اِفرِم صحیح است. در حال حاضر، هم «منابع مادی» یعنی نسخههای خطی، و هم «منابع متنی و روایی» یعنی آثارِ دیگری که از این سرودها نام بردهاند موجودند و وثاقت و اصالت آنها را تأیید میکنند. دستکم ۱۰ نسخهی خطی از آثار اِفرِم موجودند که برای سدهی پنجم و ششم میلادی (یعنی یک تا دو سده پیش از ظهور اسلام) تاریخگذاری شدهاند. نسخههای خطی دیگری نیز موجودند که انتقال این آثار تا زمان ما را نشان میدهند. دیوان «سرودهایی در باب ولادتِ مسیح در جسمِ خاکی» در نسخهی خطی شمارهی Vat.sir.112 در واتیکان از برگههای شمارهی ۳۹ تا ۹۲ موجود است. این نسخهی خطی منسوب به نیمهی سدهی ششم میلادی است.
🔻 همچنین، منابع متنی و روایی نیز وجود دیوان «سرودهایی در باب ولادتِ مسیح» از اِفرِم را تأیید میکنند. نویسندهای مسیحی با نام فیلوزِنوسِ مَنبِجی (که مَنبِج شهری در نزدیکی حَلَب در سوریهی کنونی است) یکی از نامآورترین نویسندگان سُریانیزبان بوده است. او در میان سالهای ۴۸۲ تا ۴۸۴ میلادی، در اثری به نام «گُلچین» (Florilegium of Philoxenus of Mabbug) که تألیفی از متون برگزیده از دیگر آثار مهم پیشین بوده است تعدادی از آثار اِفرِم سوری را نام میبرد، از جمله دیوان «سرودهایی در باب ولادتِ مسیح». به بیان دیگر، سرودهای مذهبی اِفرِم یک تا دو سده پیش از ظهور اسلام بهطور گسترده در خاورنزدیک شناختهشده بودهاند.
🔆 تأملی دربارهی پیامدها و پرسشها
🔻 اکنون با نظر به سرودههای
اِفرِم و زیرمتنهای بایبلی و پسابایبلیِ سورهی قدر شاید بتوان تفسیری متفاوت از آن ارائه کرد؛ تفسیری که نمیتواند نسبت به خاستگاههای مسیحی آن در زمانهی صدورش و تطوّر معنایی آن در سنّت اسلامی بیتفاوت باشد. در این میان پرسشهایی رخ مینمایند: نسبت شب قدر بهمثابهی شب میلاد مسیح و توصیه به شبزنداریِ آن در متن مسیحی، با ماه رمضان و روزهداری چیست؟ زیرا در آیههای این سوره (و آیههای مشابهی که گفته میشوند با «شب قدر» ارتباط دارند) هیچ اشارهای به ماه رمضان و روزهداری وجود ندارد. آنگاه آیا این ارتباط در همان زمان صدور این سوره برقرار بوده است یا با تحولی تفسیری و معنایی در سالهای بعدی ایجاد شده است؟
🔻 همچنین، آیا امکان دارد که نامشخصبودن زمان دقیق شب قدر در سنّت اسلامی به نامشخصبودن زمان دقیق رویدادها در تقویم قمری یا تقویم قمری-شمسی مرتبط باشد؟ از یک سو، شب میلاد مسیح در نزد مسیحیان معیّن بوده است (دستکم از سدهی سوم میلادی) و تقویم عبادی آنها از تقویم خورشیدی پیروی میکرده است که مناسبتها در آن تقویم در طول سال روزِ مشخصی دارند. از سوی دیگر، مناسبتها در تقویمهای قمری و در تقویمهای قمری-شمسی (که عربهای حجاز در زمانهی ظهور اسلام از آن پیروی میکردهاند) زمان دقیقی ندارند و ممکن است در هر سال چندین روز جلو یا عقب بروند (هرچند جبرانهای سالیانه در تقویمهای قمری-شمسی زمان مناسبتها را در بازهای یک ماهه نگه میدارد). به این ترتیب، آیا میتوانیم تصور کنیم که تطبیق دقیق شب میلاد مسیح با یک تاریخ خاص در ماه رمضان ممکن نبوده است، اما در هر سال یکی از شبهای ثلثِ پایانیِ ماه رمضان (چنانچه در نقلهای اسلامی به آن اشاره شده است) با شب میلاد مسیح مطابقت پیدا میکرده است؟
📗 برای دسترسی به نسخهی خطی واتیکان بنگرید به:
Vat.sat.112
📗 برای دسترسی به ویراستِ اِدمُند بِک از دیوان «سرودهایی در باب ولادتِ مسیح» به سُریانی و آلمانی بنگرید به سرود ۲۱اُم (که برابر است با سرود ۱۴اُم در ویراستِ جان گُوین به انگلیسی):
Beck, Edmund.
Des heiligen Ephraem des Syrers Hymnen De Nativitate (Epiphania), Louvain: Secretariat du Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, 1959.
📗 برای دسترسی به ویراستِ کَثلین مَکوی از دیوان «سرودهایی در باب ولادتِ مسیح» به انگلیسی بنگرید به:
McVey, Kathleen.
Ephrem the Syrian: Hymns. New York: Paulist Press, 1989.
#قرآن #قرآنپژوهی #زیرمتن #پسابایبلی #افرم #سرودهی_مذهبی #ولادت_مسیح #Quran #Quranic_Studies #Hypotext #Post_Biblical #Ephrem #Hymn #Midrashe #Nativity_of_Christ🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes