🔍 کوثر: از اسطوره تا سوره [فرستهی یکم]
✨ متنپژوهی | زیرمتنهای متون مقدس
📌 «کوثر» در نوشتارگان کهن و اسطورههای اوگاریتی
🔻 کوثر [Kothar / Kawthar] یا به تعبیر دیگر
کوثر-و-خَسیس [Kôṯaru-wa-Ḫasisu / kṯr w ḫss] (که این نام اخیر نامخدایی است که احتمالاً از ترکیب نام دو خدا ایجاد شده است و معنایش «ماهر و خردمند» است) در مجموعهی خدایانِ اوگاریتی در غربِ شام (سواحل سوریهی کنونی با مدیترانه) خدای صنعتگر و صنعتگرِ خدایان بوده است. کوثر خدای جادو و فنون است: او به بَعل پیشنهاد ساختن پنجرهای در کاخ آسمانیاش را میدهد و برای خدایی دیگر کمان میسازد تا در جنگ بر خدای دریا پیروز شود.
🔻 زبان اوگاریتی امروزه یکی از زبانهای شاخهی شمالغربیِ زبانهای سامیِ شناخته میشود که در اواخرِ هزارهی دوم پیش از میلاد عیسی در غرب سوریهی امروزی به آن گویش میشده است و با خط میخی نوشته میشده است. در صد سال گذشته بیش از ۱۵۰۰ متن و لوحنبشته از متون اوگاریتی به خط میخی کشف شدهاند. زبان اوگاریتی همچون اکثر زبانهای سامی بر پایهی حروف ابجد بنا شده است و ریشههای سهحرفی برای افعال در آن بسیار معمول است. «ک-ث-ر» یکی از آنهاست که به معنای مهارت و فنآوری و صنعتگری است (و نه «خیر و برکت»).
🔻 کشف این متون تأثیر قابلتوجهی بر مطالعات متون مقدس یهودی داشت، زیرا ارتباط فرهنگی و زیرمتنهای اوگاریتی بایبل عبری را آشکار ساخت و خاستگاههای کنعانی آن متون را بیش از پیش نشان داد. به طریقی مشابه، ریشهیابی «کوثر» که از واژههای تکآمد قرآنی است در متون و روایتهای اوگاریتی میتواند معنای این واژه و دلالتهای عبارتهای موجود در سورهی همنامش در قرآن را دقیقتر کند.
🔻 در متن موسوم به «چرخهی بَعل، Ba'al Cycle»، بَعل که خدای قدرتمند و برتر است از کوثر که خدای خدمتگذار و صنعتگر است میخواهد که قصری برایش در آسمان و میان ابرها بسازد. کوثر پیشنهاد میدهد که بَعل پنچرهای نیز در میانهی ابرها برای قصرش بسازد تا صدایش به زمینیان برسد. بَعل در ابتدا نمیپذیرد، اما پس از مدتی به پیشنهادِ کوثر متمایل میشود.
📖 ترجمهای فارسی از بخشی از گفتوگوی میان بَعل و کوثر را در زیر میآورم که هر خط از عبارت اوگاریتی در یک سطر آمده است:
بَعل به خانه[اش] وارد شد؛
و بَعلِ دلاور به سخن آمد:
"من نصب خواهم کرد، ای
کوثر، فرزندِ دریا،
ای
کوثر، فرزندِ همریزیِ آبها،
بگذار روزنهای در خانه گشوده شود،
پنجرهای در میانهی قصر،
بگذار شکافی در میان ابرها گشوده شود."
کوثر-و-خَسیس خندید؛
صدای خود را بلند کرد و فریاد زد:
"من به درستی به تو، ای بَعلِ دلاور، گفتم:
[که] ای بَعل، تو به پیشنهادِ من باز خواهی گشت."
روزنهای در خانه باز شد،
پنجرهای در میانهی قصر،
بَعل شکافی در میانِ ابرها باز کرد،
بَعل صدای مقدساش را به گوش رساند؛
بَعل دوباره حرفهایی که از لبهایش برمیآمدند را تکرار کرد؛
صدای مقدساش دنیا را فراگرفت،
با صدایش دنیا لرزید،
کوههای کهن [از ترس] لرزیدند،
تپههای زمین متزلزل شدند.
[مقایسه کنید با قرآن، الرّعد<۱۳>:۳۱: وَلَوْ أَنَّ قُرْآنًا سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبَالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الْأَرْضُ...]
📗 برای دسترسی به متون اوگاریتی دربارهی
کوثر بنگرید به:
M. Dietrich, O. Loretz, J. Sanmartín (Eds.).
Die keilalphabetischen Texte aus Ugarit. Third enlarged edition. Münster: Ugarit-Verlag, 2013.
📗 برای دسترسی به ترجمهی انگلیسی متون اوگاریتی و گفتوگوی
بَعل و کوثر بنگرید به:
M. Smith, W. Pitard.
The Ugaritic Baal Cycle. Volume II. Introduction with Text, Translations and Commentary of KTU 1.3-1.4. Leiden: Brill, 2009, p. 84.
#متنپژوهی #قرآنپژوهی #زیرمتن #اوگاریتی #خطمیخی #کوثر #Philology #Quranic_Studies #Sub_Text #Ugaritic #Cuneiform #Kothar #Kawthar🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotesدر روزهای آینده ادامه دارد...