ادامه از
👆🏼 ✨ تأملی نقادانهی دربارهی کتاب «المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام»
📌 به بهانهی انتشار خبری دربارهی ترجمهی دوبارهی کتاب «المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام» به فارسی
بخش ۲ از ۲
🔻 تجمیع و تبویب منابع متنی و روایی اسلامی و عربی دربارهی عربهای
پیشااسلامی بیتردید کاری لازم بوده است و آن را مرجعی نسبتاً مناسب برای آشنایی اولیه با مطالب موجود در متون عربی و اسلامی دربارهی عربهای
پیشااسلامی میسازد. اما بُعد زمانیِ این کار (که بیش از ۵۰ سال از زمان انتشار آن گذشته است)، به همراه ضعفِ روش پژوهش و ضعفِ نقادی منابع این کار را از ردهی منابعی که یک پژوهشگر میتواند به آن تکیه کند خارج میکند. برای نمونه، در جلد ۴، فصل ۴۲ از این کتاب با عنوان «مکه المکرمه» در بیش از ۱۲۰ صفحه جز چند ارجاع کلی و حتی غیرلازم به دائرةالمعارفهای موجود به زبانهای اروپایی و بعضی دیگر از منابع عمومی، اکثریت متن را مبتنی بر نقلهای عربی و اسلامی نگاشته شده است؛ اما خالی از بررسیهای درونمتنی و برونمتنی. گویی هدف فقط ارائهی روایتی خوشخوان از عبارتهای موجود در قرآن و روایات و متون کلاسیک اسلامی دربارهی مکه بوده است، بیهیچ پرسشی از نسبت میان این متون یا صحت و سقم روایتهایشان، حتی در مواردی که این نقلها در ظاهر با هم تناقض دارند.
🔻گرچه این مجموعه باید در میان کتابهای چاپی یا الکترونیکی هر پژوهشگری که در حوزهی تاریخ اسلام یا تاریخ عربهای
پیشااسلامی کار میکند بهمنزلهی اثری کلاسیک موجود باشد؛ اما پژوهشگری که میتواند مستقیماً از منابع عربی-اسلامی استفاده کند، یا دسترسی به منابع روزآمدتر غربی دارد، یا میخواهد به سراغ آثاری برود که نقادی منابع در آنها انجام شده باشد نیاز چندانی به کار جواد علی نخواهد داشت.
🔻 در همین راستا، ترجمهی این اثر به فارسی بیتردید ارزشمند است (و بعضی از مجلدات آن قبلاً به فارسی ترجمه شدهاند و منتشر شدهاند)، اما اگر اولویتها و محدودیتها را در حوزهی ترجمه و نشر در نظر بگیریم، بهازای ترجمهی دوبارهی کتابی ۷۰۰۰ صفحهای که در زمینهی پژوهشیاش روزآمد، روشمند، و نقّادانه نیست شاید بتوان بیش از ۲۰ کتاب از پژوهشگران برجستهی تاریخِ اسلام و تاریخِ عربِ
پیشااسلامی ترجمه کرد که بیشترِ معیارهای پژوهشی نوین را ارضاء میکنند: کارهایی از گوردن نیوبی، عزیز العظمه، سیدنی گریفیث، احمد الجلاد، کریستیین روبن، فردریک امبر، جرالد هاوتینگ، مایکل مکدانلد، و بسیاری دیگر.
🔻 سخن پایانی اینکه شاید زمان نگارش آثاری همچون
المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، با این گستردگی در مطالب و این حجم از اطلاعات به دست یک شخص به سر آمده باشد. چنین آثاری را امروزه نه یک فرد، بلکه گروهی از پژوهشگران و آن هم فقط دربارهی زمینهی تخصصیِ خودشان و مبتنی بر روشهای مشخص پژوهشی مینویسند.
#المفصل_فی_تاریخ_العرب_قبل_الاسلام #جواد_علی #نقد #اسلامپژوهی #تاریخ #پیشااسلامی 🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes