🔍 بررسی زیرمتنهای سُریانیزبانِ روایتِ «اصحاب کهف» در قرآن
✨ معرفی منابع
📌 انتشار ترجمهی فارسی مقالهی «معارفِ سُریانی و قرآنِ عربی: اصحاب کهف در سورهی کهف و در سنّت مسیحیِ سُریانی» نوشتهی سیدنی گریفیث
🔻از هنگامی که کریستف لوکزِنبِرگ کتاب «خوانش سریانی قرآن» را در سال ۲۰۰۰م منتشر کرد بحثها و نقدهای متنوعی در فضای دانشگاهی و بیش از آن در فضای رسانههای عمومی معطوف به آن شکل گرفت. ادعای اصلی لوکزنبرگ این بود که بسیاری از گرههای ناگشوده در فهم واژهها و عبارتهای قرآن نه در زبان عربی بلکه به دست زبان سُریانی گشوده میشوند. کتاب لوکزنبرگ مملوء از نمونههایی است که عبارتهای قرآن را در زبان سُریانی معنا کرده است و خوانشهایی نو ارائه کرده است؛ خوانشهایی که با آنچه در عربی از آن عبارتها فهمیده میشود تفاوت دارند. البته واکنش مجامع علمی و دانشگاهی چندان به سود ادعای لوکزنبرگ نبود. نقدهای بسیاری ناظر به روش و نمونههای او مطرح شدند و کتابش در محافل علمی، بهظاهر، چندان جدی گرفته نشد. اما نگاهی که لوکزنبرگ در کتابش ارائه کرده بود رویکردی در قرآنپژوهی را دوباره قوّت بخشید: توجه به متون مسیحیت سُریانیزبان بهمثابهی بخشی از زیرمتنهای اصلی قرآن.
🔻 پس از لوکزنبرگ پژوهشهای بسیاری چه در همراهی با رویکرد او (با جرح و تعدیل) و چه در نقد روش و نمونههای کتاب او منتشر شدند. کتاب
«قرآن در بافتار تاریخیاش» یکی از پیآمدهای همان جنبشی است که لوکزنبرگ با کتابش در فضای دانشگاهی ایجاد کرد. این کتاب که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد مجموعهای از ۱۲ مقاله است که در زمینهی قرآنپژوهی و تاریخ اسلام آغازین نوشته شدهاند و گابرییِل سعید رِینولدز ویراستار آنها بوده است. فصل پنجم کتاب با عنوان
معارفِ سُریانی و قرآنِ عربی: اصحاب کهف در سورهی کهف و در سنّت مسیحیِ سُریانی نوشتهی سیدنی گریفیث به بررسی نسبت متون سُریانیزبان با قرآن پرداخته است و، بهمنزلهی یک نمونهکاوی، روایت قرآنی
اصحاب کهف را با زیرمتنهای سُریانیزبان آن مقایسه کرده است.
🔻 سیدنی گریفیث، استادِ ادبیات و زبانهای مصری و سامی در دانشکدهی مطالعات سامی در دانشگاه کاتولیکِ امریکا است. او متولد ۱۹۳۸ میلادی است. تسلط گریفیث به ادبیات مسیحی، ادبیات سُریانی، و عربی قرآنی این مقاله را به یکی از منابع اصلی در زمینهی زیرمتنهای سُریانی قرآن برای روایت
اصحاب کهف تبدیل کرده است.
🔻 من این مقاله را در سال ۱۳۹۹ ترجمه کردم. قرار بود این مقاله در کنار ترجمهی دیگر مقالههای کتاب «قرآن در بافتار تاریخیاش» در یک مجلّد منتشر بشوند، اما خبر رسید که دانشور ارجمند، آقای سعید شفیعی، تمامیِ کتاب را ترجمه کردهاند و کار ایشان بهزودی منتشر خواهد شد. از آن زمان بیش از ۲ سال گذشته است و امیدوارم ترجمهی ایشان هرچه زودتر منتشر بشود. تا آن زمان، ترجمهی خودم از این مقاله را مستقلاً منتشر میکنم. پروندهی این مقاله که پس از این فرسته در عنقاء همرسان خواهد شد دو-زبانه است: متن انگلیسی بند-به-بند آمده است و در زیر هر بند ترجمهی فارسی نوشته شده است. از نقدونظرها استقبال خواهم کرد.
🔗 خواندنیهای بیشتر
پیش از این در سه فرسته در عنقاء چکیدهای از مطالب همین مقاله را آوردهام، بنگرید به
این فرسته و دو فرستهی پس از آن.
❗️پانویس
کریستف لوکزنبرگ نامی مستعار است که نویسندهی کتاب آن را احتمالاً برای مصون ماندن از تهدیدهای مسلمانان انتخاب کرده است. ویراست یکم کتاب لوکزنبرگ در سال ۲۰۰۰م به آلمانی با عنوان Die Syro-Aramische Lesart des Koran منتشر شد. ترجمهی انگلیسی آن در سال ۲۰۰۷م در برلین با عنوان The Syro-Aramaic Reading of the Koran منتشر شد. این کتاب در سال ۲۰۲۰ به فارسی ترجمه شد و با عنوان «خوانش سریانی-آرامی قرآن» منتشر شد. اما ترجمهی فارسیِ عنوان کتاب نادرست است. لوکزنبرگ در خط یکم از بند چهارم از صفحهی نهم کتاب (ترجمهی انگلیسی) بهوضوح مشخص میکند که منظور از عبارت Syro-Aramaic در عنوانِ کتاب همانا Syriac است. پس عنوان کتاب یا «خوانش سوری-آرامی قرآن» میتواند باشد یا «خوانش سریانی قرآن». توضیح بیشتر اینکه زبانِ سریانی گویشی خاص از زبان آرامی است که در ابتدا در شمال سوریه در منطقهی اِدِسا و نواحی اطرافش به آن گویش میشده است.
📗 برای دسترسی به مقالهی انگلیسی، بنگرید به:
Griffith, Sidney. "Christian Lore and the Arabic Qur’an: The 'Companions of the Cave' in Surat al-Kahf and in Syriac Christian Tradition." in
The Qur’an in Its Historical Context, ed. G. S. Reynolds (London: Routledge, 2008), 109–38.
#قرآن #قرآنپژوهی #سریانی #زیرمتن #اصحاب_کهف #سیدنی_گریفیث#Quran #Quranic_Studies #Syriac #Hypotext #Companion_of_the_Cave #Sidney_Griffith 🖋زهیر میرکریمی
@anqanotes