Turkiy

Ammo tarixga nazar tashlaganda, Qozogʻistonning mustaqillik jarayoni murakkab va ko‘p qirralidir. Sovet Ittifoqi parchalangan davrda ko‘plab respublikalar, jumladan Qozogʻiston ham, ittifoqni saqlab qolish tarafdori edi. 1991-yilda boʻlib oʻtgan referendumda Qozogʻiston aholisi ko‘pchilik ovoz bilan Sovet Ittifoqining yangilangan shaklda saqlanib qolishini qo‘llab-quvvatlagan edi. Bu davrda Qozogʻiston rahbariyati ham mustaqillikni emas, balki ittifoq ichida qolishni maʼqul ko‘rgan. Ammo siyosiy voqealar, xususan GKChPning muvaffaqiyatsiz davlat toʻntarishi va Boris Yeltsin boshchiligidagi Rossiyaning Sovet Ittifoqini tugatish qarori mustaqillikka olib keldi.

Oradan yillar o‘tib, Qozogʻiston mustaqillikning ahamiyatini chuqur anglab yetdi va bu neʼmatni qadrlashga kirishdi. Bugun Qozogʻiston mustaqilligini mustahkamlash va uni xalq ongiga singdirish bo‘yicha ulkan ishlar qilmoqda. Kino esa bu yoʻlda eng samarali vositalardan biriga aylangan. Shu bilan birga, mustaqillikni mustahkamlashda yana bir muhim omil – tarixiy tajribadan saboq olib, imperialistik tahdidlarga qarshi tayyorgarlikni kuchaytirishdir.

Qozogʻiston kinosanoati bugungi kunda milliy gʻurur va mustaqillikni ulugʻlashda muhim vositalardan biriga aylangan. Ular o‘z filmlarida xalqning madaniyati, tarixi va mustaqilligini aks ettirib, milliy o‘zlikni mustahkamlashga eʼtibor qaratmoqdalar. Bu, albatta, ijobiy hodisa, chunki kino orqali millatga gʻurur, birdamlik va o‘z qadriyatlarini qadrlash tuygʻusi singdirilmoqda.

1517-yilning 12-aprelida Portugaliya Xindistonining gubernatori, admiral Lopu Suaresh de Albergaríya boshchiligidagi 40 dan oshiq kemadan iborat portugal floti Arabistonning Jidda portiga xamla qiladi.

Ammo ularni Jiddada Mamluk turklari va Usmonli turklari saltanati ittifoqidagi Al-Kurdiy va Salmon Rais boshchiligidagi musulmon floti va qirgʻoq artilleriyasi kutib oladi. Jangda musulmonlar gʻalaba qozonadidar va gʻayriddinlarni muqaddas zaminga kirishlariga yoʻl qoʻymaydilar.

@Turkiy_Xalqlar_birligi

4. Masjid va diniy maktablarni yopish

1920-yillardan boshlab Sovet hukumati masjidlar va madrasa (diniy maktablar)larni yopishni boshladi.

Turkiston ASSRda ko‘plab masjidlar madaniyat uylari, omborlar, Otxona, molxona yoki hukumat binolariga aylantirildi.

Qur’on va diniy kitoblarni nashr qilish yoki tarqatish taqiqlangan, bu esa Islom ta’limoti va savodxonligining zaiflashishiga olib kelgan.

5. Ramazon va Qurbon hayitini nishonlashni cheklash

Ramazon oyida ro‘za tutish, Qurbon hayiti va boshqa diniy bayramlarni ommaviy ravishda nishonlash taqiqlangan.

Ro‘za tutganlar yoki diniy bayramlarga qatnashganlar Sovet hukumati tomonidan jazolangan yoki kamsitilgan.

6. Vakolatli diniy rahbarlarning rolini cheklash

Sovet hukumati musulmon diniy ulamolarining (imomlar va muftiylar) jamiyatdagi ta’sirini cheklash uchun ko‘plab choralar ko‘rdi.

Ulamolarni qamoqqa olish, surgun qilish yoki ularni “xalq dushmanlari” deb e’lon qilish keng tarqalgan edi.


7. Islomiy nikoh va diniy marosimlarni bekor qilish

Nikoh, taloq, janoza va boshqa diniy marosimlar davlat nazorati ostiga olindi. Faqatgina davlat idoralari tomonidan rasmiylashtirilgan nikoh vaqti qonuniy deb hisoblangan.

Islomiy nikohni tan olganlar jinoiy jazoga tortilgan.

8. Qur’on va diniy adabiyotlarni musodara qilish

Qur’on va boshqa Islomiy adabiyotlarni bosish va tarqatish qat’iyan taqiqlangan. Musodara qilingan diniy kitoblar yoqib yuborilgan yoki yo‘q qilingan.

Qur’onni yashirincha saqlaganlar va undan foydalanishga uringanlar davlatning qattiq jazosi ostida qolgan.

3. Hijobni taqiqlash va “Hujum” kampaniyasi (1927-yil)

Sovetlar ayollarning hijob kiyishini "ayollarning erkinligiga to‘sqinlik qiluvchi an’ana" deb hisoblab, ularni taqiqlash kampaniyasini boshladi.

“Hujum” kampaniyasi davomida ayollar hijoblarini ommaviy ravishda yechishga majbur qilindi, bu esa mahalliy jamiyatda katta qarshilikka sabab bo‘ldi.

Kampaniya davomida hijobni rad etgan ayollar “erkin” deb targ‘ib qilinsa, uni saqlagan ayollar jazolandi yoki kamsitildi.

2. Shariat sudlarini tugatish

1920-yillarda Sovet hukumati shariat sudlarini bekor qildi va ularning o‘rniga dunyoviy (sovet) sud tizimini joriy etdi.

Shariat sudlari musulmonlar jamiyatida nizolarni diniy qonunlarga muvofiq hal qiluvchi muhim institut edi.

Sovet sud tizimi esa diniy tamoyillarga emas, balki kommunistik mafkuraga asoslangan edi.

SSSR Turkistonda va boshqa musulmon hududlariga nisbatan qabul qilingan ko‘plab qonun va qarorlar Islom dini va an’anaviy turmush tarziga zid edi. Sovet hukumati o‘zining dunyoviy (ateistik) mafkurasini targ‘ib qilish uchun Islom diniga oid ko‘plab amaliyotlarni cheklashga yoki yo‘q qilishga qaratilgan islohotlarni amalga oshirdi.

1. Ko‘pxotinlilikni taqiqlash (1921-yil)

Sovet hukumati Islomda ruxsat berilgan ko‘pxotinlilikni "ayollarning huquqlarini buzuvchi" patriarxal amaliyot sifatida baholab, uni taqiqlovchi qonun qabul qildi.

Bu qaror, Turkiston jamiyatining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olmagan holda qabul qilingan.

Ko‘pxotinlik Islomda ma’lum shartlar asosida ruxsat etilgan bo‘lsa-da, Sovetlar uni Islomga qarshi siyosiy qadam sifatida yo‘q qilishga intildi.

Piri Rais   navigator, kartograf va umrining oxirlarida Sulaymon Buyuk flotining admirali (reysi) edi.   Hind okeanida. 16-asrning birinchi yarmida Usmonli imperiyasi o'z qudratining eng yuqori cho'qqisiga chiqdi - Sulaymon hukmronligining oxiriga kelib, u deyarli butun Afrika, Misr, Kichik Osiyo, Levant, Arabiston yarim orolining g'arbiy qismidagi O'rta er dengizi sohillariga egalik qildi. , Shimoliy Qora dengiz mintaqasi va Janubi-Sharqiy Yevropa Gretsiyadan hozirgi Vengriya va Ruminiyagacha. Albatta, Oʻrta yer dengizining aniq navigatsiya xaritalari katta talabga ega boʻlgan va Piri Rais asarlari bizgacha yetib kelgan bu turdagi ilk turk xaritalaridir.
1521 yilda Piri Rais o'zining O'rta er dengizi navigatsiya atlasi - "Dengizlar kitobi" ni nashr etdi. Atlas 132 portolan xaritasidan iborat edi  va kompasdan qanday foydalanish, yulduzlar bo‘yicha navigatsiya, bo‘ron turlari va dunyoning turli qismlari (Kolumb va Vasko da Gamaning so‘nggi kashfiyotlariga alohida e’tibor qaratilgan) haqida foydali ma’lumotlardan iborat kirish qismi. Xaritalarning o'zida yirik shaharlar va muhim diqqatga sazovor joylar batafsil ko'rsatilgan.
1525-yilda Piri atlasni kengaytirib, yana qariyb 80 ta xarita qo‘shib, Sulaymon podshoga taqdim etadi. Turkiya va Yevropaning turli kutubxonalarida saqlanadigan atlasning 15 ta nusxasi maʼlum. Bu erda parchalari keltirilgan nashr 1525 yilgi versiyaga asoslangan va 17-asrning ikkinchi yarmida nashr etilgan.

Ko'proq malumot uchun👇
https://t.center/+jEO8T4RCVc5hY2Ri
https://t.center/+jEO8T4RCVc5hY2Ri

#Azo_bo'ling

Assalomu alaykum va rohmatulloh .
Yangi kanal ochtik allohim xayrli qilsin.
Barcha uchun manfaatli va mazmunli qilsin.
Allohim kanalimiz rivojini bersin.

@tarix_asl1

https://t.center/tarix_asl1

Fâtih’in ölümü İtalya’yı kurtardı."

Halil İnalcık

Mehmet Fotihni o'lumi Italiya (Rimni) yani Papni qutqardi.

Halil İnalcık

Marokashlik yetakchi faylasuf Taha Abdurahmon zamonaviy islom tafakkurining mayoqidir. Uning ishi islom ma’naviyati va til falsafasiga asoslangan o‘ziga xos axloqiy asosni taklif qilish orqali G‘arb epistemologiyasining hukmronligini tanqid qiladi. Abdurahmon chinakam ratsionallik axloq va transsendensiyaga bog‘langan bo‘lishi kerakligini ta’kidlaydi, bu tushunchani o‘zi “ma’naviy ratsionallik” deb ta’riflaydi.

U G'arb dunyoviy modernizmi axloqiy bo'shliqdan aziyat chekayotganini ta'kidlaydi va ma'naviy qadriyatlarni ijtimoiy, siyosiy va falsafiy tizimlarga birlashtiradigan "axloqiy zamonaviylik" ni taklif qiladi. Uning til bilan madaniy va ma'naviy mohiyat tashuvchisi sifatida chuqur aloqasi falsafasining asosiy xususiyati, xususan, arab tilini ilohiy va axloqiy ifoda vositasi sifatida tadqiq qilish orqali.

Misrda Sisi hukumatini ag'darish uchun "25 Yanvar Inqilobiy Harakati" deb nomlangan tashkilot tuzilgani e'lon qilingani haqida maʼlumotlar chiqdi.

Guruh haqida qisqacha toʻxtalish :

Guruh o'z bayrog'i sifatida turk tarafdori Misr xedivasi Abbos Hilmi Poshoning Britaniya hukmronligiga qarshi qo'zg'olon bayrog'i bo'lgan yarim oy va uch yulduzli bayroqdan foydalangan.

Guruh rahbari Ahmad Mansurning 2013-yildan beri Suriyada jang qilayotgani va mintaqadagi turli razvedka idoralari bilan aloqalarini yaxshilagani da’vo qilingan.

Neo Usmanizm gʻoyasi har tomondan rivojlanib amalda ham harakat boshlandi.

Shimoliy Amerikaning geosiyosiy xaritasi o‘zgarishi mumkinmi?

Donald Trampning Kanada, Grenlandiya, Panama kanali va Meksikaga bo‘lgan daʼvolari AQShning tarixiy imperialistik siyosati — "Manifest Destiny"(bu gʻoya yaʼni reja asosida Meksikadan Texas va Kaliforniya kabi hududlar tortib olingan urush qilinib )g‘oyasining zamonaviy davomi sifatida ko‘rilmoqda.

Grenlandiya — strategik joylashuvi va tabiiy boyliklari tufayli AQShning Arktikadagi ta'sirini oshirish uchun muhim hudud hisoblanadi. Trampning Grenlandiyani Daniyadan sotib olish taklifi, Daniya tomonidan "absurd" deb rad etilgan bo‘lsa-da, bu mintaqaga nisbatan AQShning uzoq muddatli rejalaridan darak beradi.

Panama kanali — AQSh uchun global savdo va strategik yo‘nalishlarda muhim rol o‘ynaydi.

Meksika — tabiiy resurslarga boy hudud bo‘lib, Trampning bu davlatga iqtisodiy bosim o‘tkazish va baʼzi hududlarini nazorat qilish g‘oyalari mavjud.

Kanada — AQShning eng yaqin savdo hamkori bo‘lishiga qaramay, Tramp uni "yagona Amerika" loyihasining bir qismi sifatida ko‘rgan.


Bu daʼvolar hali rasmiy siyosatga aylanmagan bo‘lsa-da, Trampning bu bayonotlari Shimoliy Amerikadagi geosiyosiy o‘zgarishlar ehtimolini ko‘rsatadi. Tarixiy raqobatlar, ayniqsa AQSh va Kanada o‘rtasidagi "Qizil Urush" rejasi haqida eslash, bugungi kunda ham jamoatchilik eʼtiborini tortishda davom etmoqda.

AQShning bu kabi imperialistik ambitsiyalari boshqa davlatlar tomonidan tanqid qilinsa-da, bu raqobat Shimoliy Amerika qitʼasida uzoq davom etishi mumkin.

Kanadaning AQShga qarshi strategiyasi

Kanada ham AQSh tahdidini bilgan holda, 1921-yilda "Mudofaa rejasi No. 1" ni ishlab chiqdi. Bu reja bo‘yicha Kanada qo‘shinlari birinchi bo‘lib AQSh hududiga hujum qilib, Nyu-York va Detroyt kabi shaharlarni egallashni rejalashtirgan edi.

Kanada rasman mustaqil davlat bo‘lsa-da, hali ham Buyuk Britaniya qiroli (hozirgi kungacha) davlat rahbari hisoblanadi. Bu aloqalar baʼzan AQSh va Kanada o‘rtasida siyosiy ziddiyatlarga sabab bo‘ladi.

Bugungi kunda AQSh va Kanada yaqin ittifoqchilar bo‘lishiga qaramay, tarixdagi bu raqobat va harbiy rejalar har safar jamoatchilik e'tiboriga tushganda bahs-munozaralarga sabab bo‘ladi.

"Qizil" rejasi — AQShning Kanadaga bostirib kirish rejasi

1930-yillarda AQSh Kanadaga bostirib kirish uchun maxfiy harbiy rejani ishlab chiqdi. Ushbu reja "Qizil reja" (War Plan Red) deb nomlandi. Bu rejada AQSh armiyasi Kanada hududiga bosqinchilik yurishi rejasini tuzdi va zarurat tug‘ilganda kimyoviy qurol ishlatish variantini ham ko‘rib chiqdi.

Rejani ishlab chiqishda taniqli uchuvchi va millatchi siyosatchi Charlz Lindberg ham qatnashgan. Rejaga ko‘ra, AQSh Kanadaning asosiy strategik hududlarini bosib olib, uni Britaniyadan uzib qo‘ymoqchi bo‘lgan.

Bu rejaga asosiy sabablar:

Buyuk Britaniyaning Shimoliy Amerikadagi taʼsirini kamaytirish.

Kanada resurslari va tabiiy boyliklarini nazorat qilish.

AQSh chegaralarini Britaniya imperiyasidan xavfsiz qilish.

Kanada masalasi esa Tarixiy masalaga ham borib taqaladi.

AQSh va Kanada oʻrtasidagi azaliy raqobat asosan Buyuk Britaniya bilan bo‘lgan aloqalar va tarixiy voqealarga borib taqaladi. Kanada XIX asrda Britaniya koloniyasi bo'lgan va bu o'sha davrda Qo'shma Shtatlar uchun xavf tug'dirardi. AQShning asosiy raqibi Britaniya imperiyasi bo'lib, Kanada ham bu imperiyaning bir qismi edi.

1812-yilda AQSh va Britaniya o‘rtasida urush bo‘lib o‘tdi. Ushbu urush davomida kanadalik qo‘shinlar Vashingtonga bostirib kirib, Oq uyni yoqib yuborishdi. Bu voqea AQSh tarixida sharmandali hodisalardan biri hisoblanadi va mamlakat o‘z chegaralarini himoya qilish borasida jiddiy choralar ko‘rishga kirishdi.

Panama javobi:
Panama rasmiylari Trampning bu bayonotlarini imperialistik va asossiz deb baholagan. Ular kanal ustidan to‘liq mustaqil nazoratni davom ettirishlarini aytishgan.


🇲🇽 Meksika bilan Trampning daʼvolari

Meksika va AQSh o‘rtasidagi tarixiy ziddiyatlar uzoq yillarga borib taqaladi. XIX asrda AQSh Meksikaning katta hududlarini (Texas, Kaliforniya, Arizona, Nyu-Meksiko) o‘ziga qo‘shib olgan. Tramp prezidentligi davrida bu masala yana kun tartibiga chiqdi.

Meksika devori loyihasi:
Trampning eng bahsli loyihalaridan biri — AQSh-Meksika chegarasida devor qurish edi. Tramp bu devor orqali noqonuniy immigratsiyani to‘xtatishni va Meksikadan kelayotgan jinoyatchilikni kamaytirishni maqsad qilgan.

"Birinchi navbatda Amerika" siyosati:
Tramp Meksikani iqtisodiy jihatdan AQShga qaram qilish va bu davlat bilan erkin savdo shartnomalarini AQSh foydasiga o‘zgartirish haqida ko‘p gapirgan.

Aneksiya g‘oyalari:
Ba'zi tarixchilar va tahlilchilar Trampning Meksikaning baʼzi hududlarini AQShga qo‘shish haqida yashirin rejalari bo‘lganini taxmin qilishadi. Bu ayniqsa neft va gaz kabi tabiiy resurslarga boy hududlarga qaratilgan.

"Yagona Shimoliy Amerika" g‘oyasi va Trampning Panama kanali va Meksikaga bo‘lgan daʼvolari

Donald Trampning "Yagona Shimoliy Amerika" haqidagi siyosiy bayonotlari faqat Kanada bilan cheklanmay, Panama kanali va Meksika kabi strategik hududlarga ham daʼvolar qilish bilan bog‘liq bo‘lgan. Bu g‘oyalar nafaqat AQShning tarixiy imperialistik siyosatidan dalolat beradi, balki Shimoliy va Janubiy Amerikadagi geopolitik manfaatlarni ham ko‘rsatadi.

🇵🇦 Panama kanali — AQSh uchun strategik ahamiyat

Panama kanali XX asr boshida AQSh tomonidan qurilgan va 1914-yildan 1977-yilgacha AQSh nazorati ostida bo‘lgan. Bu kanal Tinch okeani va Atlantika okeanini bog‘lab, jahon savdosida muhim o‘rin tutadi.

Trampning daʼvosi:
Donald Trampning baʼzi nutqlarida Panama kanali ustidan yana nazoratni qaytarish kerakligi haqida bayonotlar bergan. Unga ko‘ra, kanal AQSh uchun strategik resurs bo‘lib, uni Panamaga topshirish katta xato bo‘lgan.