#جلیل_شهناز کە در میان معاصران خود به«شهنواز تار» مشهور شده جزو معدود یادگاران نسل درخشان موسیقی کشورمان در دهه های سی به بعد است؛
#شهرام_میرجلالی کە خود مدت ها محضر استاد جلیل
شهناز را درک کرده یادداشتی دربارهٔ جایگاه ایشان نوشته است.
#شهرام_میرجلالی در این یادداشت آورده است: راجع به استادی قرار است شرح بنگارم کە دائره المعارفی برائ شرح ویژگی های هنری او کم است؛ ولیکن همیشه گفتن دربارهٔ این استاد بزرگوار برائ من شیرینی و حلاوتی داشته کە برائ شیرین شدن کام خود و دیگران هم کە شده هر چند کوتاه و مختصر می گویم و می نگارم.
استاد
#جلیل_شهناز فرزند شعبان خان
شهناز هنرمند اصفهانی در اواخر خرداد ماه ۱۳۰۰ هجری شمسی در شهر اصفهان دیده به جهان گشود؛ خانواده آنها چه از طرف مادری و چه از طرف پدری به هنر اشتغال داشتند تا جایی کە بسیاری از قدما گوشه
شهناز در دستگاه شور را منتصب به این خانواده می دانند.
#جلیل_شهناز نزد برادران خود کە بزرگتر از او بودند و زیر نظر پدر به فراگیری ساز تار مشغول شد؛ از حدود ۱۰ سالگی به فراگیری تار نزد برادر بزرگ خود
حسین شهناز مشغول شد و به نقل از خود هر گاه از مدرسه می آمدند نزد ایشان زانوی شاگردی به زمین می زدند. به نقل از این بزرگوار،
#حسین_شهناز پنجه بسیار چالاکی داشته و به ردیف موسیقی ایرانی احاطه کامل داشت؛ همچنین برادر دیگر ایشان
#علی_شهناز با نیز ملاحت و چالاکی خاصی نوازندگی می کردند. ولیکن استاد
شهناز از ترکیب این چند عنصر یعنی ردیف و چالاکی و ملاحت کار به جایی رساندند کە به هیچ عنوان و شکلی نمی توان به آن دست یافت.
به گفته ایشان هرگاه از شعبان خان کە از اساتید سنتور و تار و پدر ایشان بودند راجع به این سه برادر سئوال می شد ایشان می گفتند
حسین به ردیف احاطه دارد علی هم چالاک ساز می زند ولی چیزی کە در پنجه جلیل وجود دارد در آن دومی دیگر نیست.
ایشان با گرمی و ملاحت بیشتری و بسیار خوش کوکتر ساز زدند کە البته منظور از خوش کوکی ژوست بودن پرده های ساز هم هست، نه مثل امروزه کە با تیونر ساز کوک می کنند و هم پرده های ساز را جا می اندازند. این معیار موسیقی مشرق زمین و سازهای ما نیست به خصوص کە در هر دستگاه و آوازی حتی در یک گام ، پرده ها باید دستکاری شود.
بگذریم؛ استاد
#شهناز از سال ۱۳۳۲ همکاری خود را با رادیو آغاز کرد و در طی آن سال ها ضمن همنشینی با هنرمندان بزرگی کە در آن دوران بودند روزگار گذراندند. ایشان دو ازدواج داشتند کە ثمره ازدواج اول دو فرزند پسر بودند کە در آلمان و آمریکا زندگی می کنند. از همسر دوم نیز دارای ۵ فرزند یعنی ۴ دختر و یک پسر شدند.
اما آنچه دربارهٔ نوازندگی استاد
شهناز باید گفت از چندین بخش تشکیل شده است؛ احاطه به روایت های متفاوت ردیفی و تکنیک های نوازندگی و خلق ملودی های زیبا کە بسیاری از آنها خلق الساعه بوده کە با احاطه به شعر و آواز تشکیل می شد. برائ مثال آنجائیکه در آمد و نوازندگی آواز را با ساز استاد
شهناز می شنوید به راحتی می توانید شعر را روی ساز این بزرگوار بگنجانید. حال آنکه در ساز زدن دیگران اینگونه نیست.
بخصوص بخش های جواب آواز و در قطعات به خوبی از پاساژها و دیگر عدوات و تکنیک هایی کە بیشتر سازی می باشند و متر آوازی استفاده کرده اند. می توان گفت ایشان ساز تار را دچار تحولی بس بزرگ کرده است.
درست مانند
#حسن_کسایی در ساز نی و دیگران در سازهای مختلف؛ تکنیک هایی کە در مضراب و پنجه ایشان و نوع صدا دهی ساز ایشان وجود دارد با توجه به اصالت و ایرانی بودن آن بسیار پیچیده و سخت است. همچون شعر سعدی سهل و ممتنع. تکنیک هایی همچون استفاده از فشار روی خرک به صورت های بسیار متفاوت و تکان هایی کە به ساز می دهند و کنده کاری های پنجه و سرش و حرکت انگشتان روی پرده ها و در عین حال استفاده از کلیه سیم های ساز کە بسیار متداول نیست از دیگر ویژگی های نوازندگی استاد
#شهناز است.
در عین حال ابداع کوک هایی کە ایشان داشته اند بسیار قابل توجه است. احاطه ایشان به ریتم و ساز ضرب و کمانچه و سنتور و ویلن و دیگر سازها و در عین حال آواز خواندن بسیار زیبا و با ملاحت و صدای زیبا، ایشان را در بین هنرمندان آن دوره بی نظیر کرده است.
البته دو نوازنده در آن دوره به صورت جدی به خواندن توجه داشتند کە استاد
#جلیل_شهناز و استاد
#حسن_کسایی بوده اند.
@sazochakameoketab 🌿🍂🌿🍂🌿🍂🌿🍂🌿🍂🌿🍂