Simayepardakht

✴️ اعمال سیاست‌های پولی از طریق ابزارهای فناوری
/نیما امیرشکاری

در آستانه سال 1398 شمسی قرار داریم و از نظر اقتصادی سال ضعیفی را پشت سر گذاشتیم. از سوی دیگر مطابق با روال همه ساله، بانک مرکزی برای سال جدید بسته های سیاستی خود را به نظام پولی کشور ابلاغ خواهد کرد و احتمالاً سعی در ادامه سیاستهای انقباضی خود برای کاهش #رشد_نقدینگی و کنترل #تورم خواهد داشت.

بانکهای مرکزی در دنیا برای اعمال سیاستهای پولی از سه روش متداول استفاده می کنند که امروز قصد دارم از بعد #فناوری به این سه روش نگاه کنم.

🔹 #سپرده_قانونی بانکها اولین روش کنترل بازار پولی است. بانک مرکزی با تنظیم نسبت سپرده قانونی برای بانکها، در عمل بخشی از سپرده های مردم نزد آنها را بلوکه می کند که با این کار دو هدف دنبال می شود. اول خارج کردن بخشی از سپرده ها از چرخه اقتصادی برای کاهش سرعت گردش پول و دوم به عنوان ابزار تشویق و تنبیه عملکرد بانکها. بطور سنتی بانکهای مرکزی ماهانه مجموع سپرده های انباشته شده در هر بانک را از طریق فرمهای اطلاعاتی جمع آوری کرده و سپس میزان سپرده قانونی را بر مجموع این سپرده ها اعمال می کردند و در حسابی بدون بهره نزد بانک مرکزی نگهداری می کردند. بانکهای مرکزی پیشرفته امروزه از طریق اتصال به سامانه های بانکداری متمرکز بانکها با حق دسترسی ناظر و یا از طریق گزارشهای آنلاین پایان روز، این محاسبات را به صورت روزانه کنترل و از طریق سامانه #RTGS یا همان #ساتنا بر روی حساب بانکها نزد بانک مرکزی اعمال می کنند. بدین ترتیب ریسک نکول بانکها به صورت روزانه تحت کنترل بانک مرکزی خواهد بود.

🔹 #نرخ_تنزیل یا نرخ بهره استقراض بانکهای تجاری از بانک مرکزی یا همان #اضافه_برداشت از حسابهای خود نزد بانک مرکزی دومین ابزار سیاستگذاری پولی است. در تمام نقاط دنیا استقراض از بانک مرکزی به دلیل جرایم بسیار بالا به عنوان آخرین چاره بانکهای تجاری برای تأمین نقدینگی محسوب می شود و از این رو نام دیگر بانک مرکزی #آخرین_امید_وام_دهی (Lender of the last resort) است. این در حالی است که در کشور ما استقراض از بانک مرکزی به دلایل مختلف جز اولین راهکارهای بانکها است. در دنیا بازارهای جانبی تأمین نقدینگی برای بانکها وجود دارد که مهمترین آنها #بازار_بین_بانکی و #بازار_اوراق_قرضه است. بخشی از سامانه ساتنا که به وام دهی میان بانکها اختصاص دارد، سامانه اصلی بازار بین بانکی است که متأسفانه در ایران عمق بسیار کمی دارد. سامانه تسویه اوراق بهادار الکترونیکی (#تابا) نیز اصلی ترین بستر تسویه اوراق قرضه در ازای پول نقد بانکها است که در سال 86 در بانک مرکزی راه اندازی شد، اما به دلایل مختلف مورد بهره برداری قرار نگرفت و نهایتاً به فراموشی سپرده شد. وظیفه این سامانه الکترونیکی نمودن داراییهای بانکها و دولت بود، به نحوی که در زمان نیاز بانکها به نقدینگی بتوانند در کسری از ثانیه #اوراق_الکترونیکی خود را به عنوان وثیقه نزد یکدیگر یا بانک مرکزی امانت سپاری کنند و بعد از چند دقیقه یا چند روز به محض رفع نیاز مجدداً پول و اوراق را بین هم تسویه نمایند. با تورم افسارگسیخته کنونی، نبود این سامانه به شدت احساس می شود.

🔹 #عملیات_بازار_باز (open market operation) سومین ابزار کنترل پایه پولی در اقتصاد است که به معنی خرید و فروش اوراق قرضه توسط بانک مرکزی می باشد. در زمان سیاستهای انبساطی، بانکهای مرکزی اقدام به خریداری اوراق قرضه دولتی از بازار آزاد می کنند تا بدین وسیله نقدینگی را به بازار و تولید برگردانند و برعکس در زمان سیاستهای انقباضی، بانکهای مرکزی برای جمع آوری نقدینگی اقدام به انتشار و فروش اوراق بهادار در بازار می نمایند. مجدداً سامانه تابا در این میان نقش کلیدی برای انتشار، مزایده و فروش اوراق بهادار بانک مرکزی دارد که متأسفانه این ابزار به فراموشی سپرده شده و ردی از آن در بانک مرکزی دیده نمی شود.

استقرار سامانه های #ساتنا، #تابا و #پایا در سالهای 83 الی 87 منجر به ایجاد نظام نوین تسویه و پرداخت در بانک مرکزی گردید که خوشبختانه بخشهای عمده ای از آنها مورد استقبال نظام بانکی واقع شد، اما متأسفانه مانند بسیاری از پروژه های دیگر فلسفه وجودی قسمتهایی از آنها و عمق تأثیر آنها در کنترل ریسکهای اقتصاد به طور کامل ادراک نشده و از بین رفتن سامانه تابا و عدم انتشار اوراق بهادار الکترونیکی توسط بانک مرکزی در سالهای اخیر نشان دهنده بی میلی #ناظر_پولی به استفاده از فناوری در سیاستگذاری است.

@pepayment

✳️اقتصاد اخلاقی/ یادداشتی از نیما امیرشکاری

▪️#اقتصاد_اخلاقی یا Moral Economy از قرن هجدهم زمانی که اقتصاد داشت به سرعت از اخلاقیات فاصله می گرفت مطرح شد. زمانی که کشاورزان منطقه که می دیدند بیرون روستایشان محصولات به قیمت بالاتر فروخته می شود، پیش از آنکه نیاز منطقه خود را تأمین کنند، محصولات خود را در بیرون روستا می‌فروختند. در میان آموزه های اسلام و مسیحیت نیز، برای کنترل طمع افراد، مفهوم #ربا (usury) در معاملات عنوان شده است.

▪️امروز که تبعات ناکارآمدی حکومت در حوزه اقتصادی به تمامی اقشار جامعه فشار معیشتی و روانی وارد می کند و حجم #نقدینگی کشور به بالای 1600 هزار میلیارد تومان رسیده است، با این پولها چه می توان کرد؟ همه ما مردم بخشی پس‌انداز داریم که در شرایط اقتصادی معمولی سعی در سرمایه‌گذاری آن داریم. اما امروز که در شرایط معمولی اقتصادی نیستیم، شیوه سرمایه‌گذاری ما می تواند در آینده اقتصادی جامعه تأثیرگذار باشد. اهمیت رفتار اقتصادی جمعی ما در این برهه کمتر از رفتارهای سیاسی ما نیست.

▪️می توانیم پس اندازها و درآمدهای ماهانه‌مان را به خرید ارز و سکه معطوف کنیم و منتظر بالا رفتن قیمتها باشیم. بدین ترتیب علاوه بر کمک به افزایش #تورم، با تحریک تقاضا، جو روانی جامعه را نیز به سوی افزایش بیشتر قیمت ارز و سکه تشدید می کنیم و از زاویه دیگر امنیت عمومی جامعه را نیز مخدوش خواهیم کرد. نه تنها به تولید و بازرگانی کمکی نکرده ایم، بلکه بخشی از داراییهای ارزی کشور را نیز از چرخه اقتصاد خارج ساخته و در بالشها و صندوقهای امانات ذخیره کرده‌ایم.

▪️می‌توانیم پس‌اندازها را در بانکها نگهداری کنیم و سودهای متوسط بگیریم. اما سوابق بانکها نشان می دهد آنها نیز در تشخیص فعالیت‌های مولد موفق نبوده اند و #زیان_انباشته بانکها نشان دهنده ناکارآمدی آنها در گردونه اقتصاد است. بانکهای ما تصور می کنند که بنگاه های اقتصادی هستند و به سپرده های مردم سود می دهند، در حالی که صورت‌های مالی آنها نشان می دهد اصل سپرده‌ها تا حد زیادی از بین رفته یا در داراییهای غیر مولد بلوکه شده است.

▪️روش دیگر، روی آوردن به کالا و انبار کردن انواع کالا است که غیراخلاقی بودن آن از کسی پوشیده نیست. چه بسا کالای احتکار شده نیاز بخشی از هموطنان باشد.

▪️راهکار دیگری که می توان برای پس‌اندازها اندیشید، #بازار_سرمایه است. بازاری که تا حد زیادی به صنایع نزدیک است و به سرمایه در گردش نیاز دارد. در کشورهای پیشرفته اقتصادی، حجم بازار سرمایه بر حجم بازار پول غلبه می کند و درک عمومی جامعه گردش سرمایه در این بازار را بر بازار پول ارجح می‌شناسد. به اعتقاد من در شرایط فعلی اخلاقی‌ترین بازار می تواند بازار سرمایه باشد، هر چند قطعاً ریسکهایی نیز بر آن وجود دارد. افزایش حجم معاملات این بازار بر سایر بازارها ارجحیت دارد و شفافیت و نظارت بر آن نسبت به بازارهای موازی بالاتر است.

▪️متنوع سازی دارایی ها (diversification) استراتژی مناسب برای مدیریت ریسک در این دوران است. همچنین توصیه می شود در شرایط اقتصادی کنونی بخشی از این پس‌اندازها بر روی کسب و ارتقای مهارتهای شخصی سرمایه‌گذاری شود. رکود اقتصادی بهترین زمان برای سرمایه گذاری روی خود است.
@PEPAYMENT

✔️بانک‌ها بازار ارز را آشفته کردند

میثم رادپور، کارشناس اقتصادی:
▪️مهم‌ترین عامل اقتصادی که بر بازار #ارز سایه انداخته است، چالش‌های نظام بانکی کشور است. طی سال‌های اخیر سیاست‌های پولی بانک مرکزی اگرچه #تورم را در سطوح نسبتاً پایین حفظ کرد، اما آسیب‌های جدی به نظام بانکی کشور وارد آورد. به‌طور خلاصه دولت امیدوار بود که با کاهش نرخ تورم و ایجاد محیط با ثبات اقتصادی، شرایط را برای افزایش حجم سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی آماده کند.

▪️با این تصور بانک مرکزی تصمیم گرفت که با استراتژی‌ای تحت عنوان سالم‌سازی نقدینگی، استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی را محدود کند. بر این اساس، بانک مرکزی نرخ جرائم اضافه برداشت را طی سال‌ها در سطوح بالاتر از 30 درصد حفظ کرد. افزایش نرخ استقراض از بانک مرکزی به بازار سپرده تسری یافت، و افزایش نرخ سپرده‌ها به رکود اقتصادی دامن زد. به این ترتیب از یک طرف نظام بانکی کشور طی سال‌های تصدی‌گری دولت یازدهم و دوازدهم نرخ‌های سود سنگین ( بالاتر از 20 درصد) به سپرده‌گذاران پرداخت کرد، و از طرف دیگر به‌دلیل رکود اقتصادی و کاهش درآمد کسب‌وکارها، وجوه مهمی از وام‌گیرندگان دریافت نکرد.

▪️نظام بانکی کشور به‌لحاظ فنی ورشکسته است. وضعیتی که عدم‌اطمینان‌ها از پایایی نظام پولی و در نهایت نظام اقتصادی کشور را به‌شدت بالا برده است.

▪️مشروح این اظهارات را در #خبرآنلاین بخوانید؛👇
https://goo.gl/ZaCjvv

@pepayment ☑️