به نام خدا
موضوع : جنگ کلن چین
نوشتار: رحمان بهداروند
در سال 1222 هجری قمری اسد خان بختیاروند وعلی صالح خان بختیاروند ( عالی جمالی) وحبیب اله خان دورکی به عنوان گروگان در طهران تحت نظر بودنداین مصادف بود با معاهده ی فین کنشتاین بین ناپلعون بناپارت پادشاه فرانسه وفتحعلی شاه قاجار منعقد شد
پس از امضای عهد نامه مذکور به دستور ناپلعون ژنرال گاردان افسر فرانسوی به همرا عده ای مستشار به منظور تعلیم سپاه ایران ونحوه ی ساختن توپ در اصفهان به ایران آمدند آنها برای توپ ریزی واسلحه سازی به ذغال وسوخت فراوان نیاز داشتند دولت از وجود درختان فراوان بلوط در بختیار ی آگاه بود لذا به اسد خان وحبیب اله خان وعلی صالح خان پیشنهاد کردند اگر قول بدهند از بختیاری ذغال مورد احتیاج کارخانه توپ سازی.را تهیه وبه اصفهان حمل نمایند آنها را رها خواهد کرد آنان با پذیرفتن این شرط به اوطان خود باز گشتند اما علی صالح خان در طهران تحت نظر بود
به مجرد.ورود به بختیاری اسدخان به قول خود عمل نکرد واز این ماموریت سرباز زد حبیب اله خان طی گزارشی که به تهران ارسال داشت اسد خان را مسبب قصور در حمل ذغال به اصفهان معرفی کرد وخودرا بی گناه قلمداد نمود به همین دلیل فتح علی شاه به حاکم اصفهان دستور داد تا اسد خان را دستگیر نماید حاکم اصفهان نیز این ماموریت را به الیاس خان فرزند فرج اله خان برادر حبیب اله خان دورکی محول نمود
در سال 1227 هجری قمری هنگام کوچ ایل بهداروند.به گرمسیر الیاس خان با گروهی انبوه از سواران بختیاری و دولتی از چغاخور.به سمت میزدج حرکت کردند ایل بهداروند.به سرکردگی اسدخان در منطقه ی بیرگان مورد هجوم نیروی متخاصم قرار گرفته هنگام شب آقاخان با برادرانش داود خان ومحمود خان بهداروند.گاومیش ها.رابه آب انداخته ودر خفای آنها به اردوی الیاس خان شبیخون زدند اردو از هم پاشید وبیشتر افراد آن پراکنده شدند خود الیاس خان با تنی چند.از خویشاوندان وافرادش در پشت کوهی تا سپیده دم مقاومت وپایداری کردند صبح که شد اردوی پراکنده وشکست خورده مجددا گرد.آمده واسدخان وایل بهداروندرا دنبال کردند
ایل بهداروند ناگزیر به سمت زردکوه حرکت کردند چون الیاس خان وسوارانش وقشون دولتی وتوپخانه ارتش فرانسه در تعقیب آنها بودند
فرنگی (ارتش فرانسه) گراز خوره هی توپ اریزه
کی گده شاه اسدم ذغال بویزه
اسدخان ناچار شد با ایل وحشم خود از دره ای عظیم وصعبالعبور به نام کلنگچین واقع در قسمت جنوبی زرد کوه به سمت قله ی کوه بالا بروند در حین عبور تعداد کثیری از اغنام واحشام آنها از سینه کوه به پایین دره پرتاب شدند
کلنگ چی بیده خراو ، ره بس نوسته
صد هزار میش وبره زه کوه ورسنه
کلنچی کول خدنگ تر بس نوسته
صد هزار میش وبداو ز پر ورسته
ارتفاع تنگ کلن چین به 10 متر میرسد وعبور از آن دشوار میباشد.مگر بوسیله طناب امکان پذیر میباشد اسد خان میتوانست جان خودرا نجات دهد اما دستور داد با کشتن حیوانات همچون قاطر واسب والاغ تنگه را پر نموده وزنان وکودکان وطایفه اش را از روی آنها گذراند وبا عبور.از تنگه خود وطایفه اش را نجات دهد دراین جنگ تعداد زیادی از زنان وکودکان جان خودرا از دست داده واز.کوه پرتاب شدند
سرانجام اسدخان شیرکش پس از سختی ومشقت فراوان ایل وحشم خودرا به گرمسبر رساند وبه دژ ملکان پناه برد سربازان دولتی ووالیاس خان وتوپ چی های فرانسوی به علت صعبالعبور بودن دژ نتوانستند به ایل بهداروند واسدخان دست یابند
دراین جنگ چراغعلی خان فرزند حبیب اله خان هنگام تعقیب ایل بهداروندتوسط کاظم خان برادر علی صالح خان بختیاروند (عالی جمالی) مورد اصابت گلوله قرار گرفت وبه قتل رسید این واقعه در تاریخ بخنیاری به جنگ کلن چین مشهور است
کول به کول کول خدنگ کول کلنگ.چی
صحرانه سوار گرهد وکهنه تفنگ چی
کول به کول کول خدنگ کول کلنگ چی
فرنگی واتش وتوپ نسلمون ورچی
کلن چین به زر خرم به سنگ فروشم
چرشت.ایل وتبار ایا به گوشم
رحمالی اسب بیار به بال گورو
الیاس خون چادر زیده به مرغ سهرو
کول به کول کول خدنگ کول کلنگ بر
جنگ به جریت اکنن عزیز وتمبر
شیروم با شاه اسدم چه شیر جنگی
غم ایلنه خوره به وقت تنگی
تمامی طوایف باب سرافراز بهداروند دراین جنگ شرکت داشتند واز خودرشادت ودلاوری های بسیاری نشان دادند و واز جان ومال خود گذشتند اما تن به خفت وخواری ندادند
روحشان شاد.ویادشان گرامی.باد
#منابع: کتاب تاریخ ایل بختیاری نوشته سرهنگ ابولفتح اوژن بختیاری
کتاب یاداشت ها وخاطرات سردار ظفر
بازپخش از کانال ایران بختیاری
#کانال_مشرق_زیبای_لرستان #کانال_شهرستان_الیگودرز @lorestanaligoodarz