تقدیم به جناب #فرهاد_چاییچی عزیز و عشقی که از آن سر دنیا به این زادبوم نشان میدهد.
چکیده کهنترین ساعت پیچیدۀ شناخته شده در ایران ساعت آبی رصدخانه #مدرسه_رکنیه_یزد به تاریخ 725ق/1324م است. پس از آن در حدود سال 877ق/1473م «فخرالدین علیکاشی» یک ساعت آبی برای #مجموعه_شکوهمند_عمادی در #کاشان ساخت.
دو دهه بعدتر محمدحافظ، #مخترع_اصفهانی، یک ساعت برای این مجموعه ساخت که در نوع خود یکی از #اولین_ساعتهای_مکانیکی دنیای مشرق زمین بود. در زمان #شاهعباس_اول با از کار افتادن ساعت محمدحافظ، نمونه دیگری توسط ملا عنایت ساخته شد. این ساعتها از ظرافتهای هنری نیز برخوردار بودند و در رأس هر ساعت #پیکرکهای_انسانی_و_حیوانی متعددی در آنها حرکت میکردند.
این مقاله با تحلیل و بررسی متون تاریخی به #سه_ساعت_مجموعه_عمادی_کاشان پرداخته و در صدد پاسخگویی به سؤالاتی مانند سیر تطور تاریخی این ساعتها، گونهشناسی آنها و نیز علل تداوم رونق ساعت این مجموعه برای مدت دو قرن است.
یافتهها نشان میدهد که ساعت ملا عنایت احیای ساعت آبی فخرالدین علی و از نوع ساعت آبی #اسماعیل_الجزری است که قرنها در #دنیای_اسلام سابقه داشته است. گویا وقتی #ساعت_مکانیکی محمدحافظ رو به اختلال رفته و کسی نتوانسته آن را احیا کند، بهناچار سراغ فن ساعتی بومی رفتهاند که با آن آشنا بوده و میتوانستهاند آن را راهاندازی کنند.
دوام وجود ساعت در این میدان به دو نیروی کار متخصص و عادی احتیاج داشته که جز از طریق ایجاد نهاد وقف امکانپذیر نبوده و هزینههای جاری آن نیز از طریق رقبات متعدد وقف شده بر آن تأمین میشد.