ایران ما آریانا ایران بزرگ و کهن شاهنامه @IranArianaShahnameh

زوال و فروپاشی ساسانیان
#ساسانی
#ایرانشناسی
#زوال_و_فروپاشی_ساسانیان

پیشگویی زوال دولت #هرمزدچهارم که مادرش دخترش خاقان ترک بود

#فردوسی ارجمند،بی درنگ داده هایی بنیادین از سه سر خاندان اشرافی به دست می دهد که بدست هرمزد کشته شده اند.
(ایزدگشنسب،برزین و بهرام ماه آذر):

بر تخت نوشیروان این سه پیر
چو دستور بودند و همچون وزیر
چو ایزد گشسب و دگر بُرزمِهر
دبیر خردمند و با فرّ چهر
سه دیگر که ماه آذرش بود نام
خردمند و روشن دل و شاد کام
همی خواست هرمز کزین هر سه مرد
بر آرد یکایک زِ ناگاه گرد
شاهنامه،همان،۳۱۹

این سه بزرگ زاده‌ و وزیر دربار خسرو یکم،یکی پس از دیگری کشته می شوند.
فردوسی گرامی ایزد گشنسپ مهرانی را وزیر و دبیرِ خسرو یکم میداند.
یکی از نخستین قربانیان خشم هرمزد چهارم،همین ایزد گشنسب بود که بنابر روایت گسترده ی شاهنامه،نخست زندانی و سپس کشته می شود.(برگ ۱۳۶)

+نخستین بار در تاریخ ساسانی،هرمزد چهارم یورشی ویرانگر در برابر بزرگان پارتی و دیگر خاندان های اشرافی را سامان می دهد.
شمار ارتش سواره و پرداختی به سپاهیان آنها را بی اندازه کاهش داد(برگه ۵۱۹شهبازی،۲۰۰۷)
گرچه سیاستهای هرمزد چهارم،به ویژه درباره مالیات،پیرو خسرو یکم بود،ولی برخورد او با خاندانهای پارتی چنان شدتی داشت که در شورش #بهرام_چوبین به تخت شاهی نیز در سرتاسر تاریخ ساسانیان بی همتا ماند.

حتی پس از شکست نهایی پارتها درخیزش بهرام چوبین،در پی آن،پیوندی ستبر بین خاندان های پارتی درگرفت.
از همین روست که درگیری ساسانی_پارتی در روایت های فارسی_عربی و منابع غربی نیز با شورش بهرام چوبین آمیخته شده است.
+هرمزد چهارم،که در زمان خسرو انوشیروان نیز سپاهبد بود،بدست بهرام_آذر_ماهان(بهرام ماه آذر)،یا آنگونه که در مُهرها آمده،وهرام پسر آدورماه،هزارفت،از سرآمدن هزاره و برگشتن بخت از او آگاه شد.
بهرام ماه آذر با هشدار افول بخت هرمزد،میخواست با این پیشگویی که (دولت او بیش از دوازده سال دوام نخواهد آورد)عرصه ی روزگار را بر وی تنگ کند.

بنابر روایات،هرمزد چهارم چند سالی پس از آغاز دوره ی پادشاهی ۱۲ساله اش با یورش ترکها از خاور،بیزانس از باختر،خزرها از شمال غرب دریای مازندران،و عربها از باختر روبرو می شود
(طبری،۳۰۱_۲۹۸) هرمزد به دلیل جنایات خود برابر بزرگان کشور،و ستیز با"#آیین و #کیش"سنتی،راه بیداد در پیش گرفته بود:
همه #موبدان و دبیران خویش
بکشتی و گشتی زِ آیین و کیش
#شاهنامه‌،هشتم،۳۱۹(برگ ۱۳۹_۱۴۰)

پس از #بهرام_ماه_آذر اینبار یکی از #مهرانی های #پارتی به شاه هشدار میدهد:
#نستوه مهرانی،پسر #مهرانستاد،شاه را به آگاهی یافتن از دانسته های پدرش سفارش می کند.
هرمزد به دنبال مهرانستاد که در ری،منزلگاه سنتی مهرانی ها،در کنج عزلت بود فرستاد.
جالب است که او در #ری داشت زند و #اوستا میخواند (شاهنامه،هشتم،۳۳۵)
مهرانستاد با رسیدن به پیشگاه شاه،گویا از ترس جان،به سخن از نقش محوری خود در گزینش مادر شاه(دختر #خاقان ترک) به همسری #انوشیروان پرداخته و سپس به هرمزد میگوید که بنابر طالع بینی ها،با آغاز یورش ترکها به ایران،تنها ناجی تخت هرمزد،بهرام چوبین نامی از دوره ی پارت ها می‌باشد.
مهرانستاد سپس هرمزد را به جستجوی بهرام چوبین سفارش می کند.
به روایت فردوسی ارجمند،مهرانستاد سالخورده پس از بیان پیشگویی خود و خبر دادن از بهرام چوبین،در دم می‌میرد
(شاهنامه،۱۹۷۱،هشتم،۳۷_۳۳۶):
به پرسش گرفت اختر دخترش
که تا چون بود گردش اخترش
ستاره شمر گفت جز نیکویی
نبینی و جز راست نشنوی
از این دخت و از شاه ایرانیان
یکی پور زاید چو شیر ژیان
به بالا بلند و به بازو ستبر
به مردی چو شیر و به بخشش چو ابر
فراوان ز گنج پدر برخورد
بسی روزگاران به بد نسپرد
وزان پس یکی شاه خیزد سترگ
ز ترکان سپاهی بیارد بزرگ
یکی کهتری باشدش دور دست
سواری سر افراز مهتر پرست
جهانجوی چوبینه دارد لقب
هم از پهلوانانش باشد نسب
به فرموده ی فردوسی،این شدکه هرمزد چهارم به بهرام چوبین،سر خاندان مهرانی روی آورد و بهرام در روند برنامه ی جنگی خود در باختر و خاور به نگهداری پادشاهی هرمزد کمک کرده بود.(برگ۱۴۰_۱۴۱)
@IranArianaShahnameh
بن مایه:پور شریعتی.پروانه_زوال و فروپاشی ساسانیان ترجمه:خشایار بهاری _نشر فرزان روز _۱۳۹۷