گنجينه

ابوالقاسم عبدالرحمن بن محمد بن اسحاق اصفهانی معروف به ابن مَندَه (381-470ق)، محدّث حنبلی مذهب سده پنجم و از رجال خاندان «آل مَندَه» (از خاندان‌های مشهور علم و حدیث در اصفهان در سده‌های اولیه اسلامی) است. از وی اثری به عنوان «المُستَخرَج مِن کُتُبِ الناس للتذکرة، والمُستَطرَف مِن احوالَ الناس للمعرفة» به‌جا مانده است که در سه جلد قطور (حدود 2500 صفحه)، به تصحیح عامر التمیمی در بحرین منتشر شده است.
 
این کتاب یک دوره فشرده تاریخ اسلام، با تأکید بر تواریخ وفات علما و مشاهیر مسلمان است که مؤلف آن را به شیوه سال‌شمارانه به تحریر درآورده. متن کتاب، با شرح سیره پیامبر (ص) و حوادث و مغازی زمان حیات ایشان به صورت بسیار موجز و اجمالی آغاز می‌شود. سپس در ادامه، ذیل هر سال هجری، فهرستی از علما و مشاهیر درگذشته (و گاه دیگر حوادث مهم رخ داده) در آن سال بیان می‌شود.
 
آنچه امروزه از این کتاب به‌جا مانده، تاریخ اسلام تا سال 198ق را شامل می‌شود؛ اما ظاهراً اصل کتاب مفصل‌تر از این بوده و حوادث و وفیات سال‌های بعد را نیز شامل می‌شده است. ذهبی در تاریخ الاسلام خود، گاه در تعیین تاریخ درگذشت برخی از علما به عبدالرحمن ابن منده استناد جسته است که احتمالاً منبع وی، دنباله مفقود همین کتاب بوده است.
 
ابن منده در ذیل حوادث سال 61ق، فهرستی از شهدای روز عاشورا از بنی‌هاشم، و نیز آماری از سایر شهدا به تفکیک قبایلی که شهدا به آنها منتسب بوده‌اند به دست می‌دهد که با توجه به قدمت و کهنگی این اثر، می‌تواند در مطالعات این حوزه مورد استناد قرار گیرد. در ادامه، تصاویر صفحات مربوط به شهدای کربلا از کتاب المستخرَج ابن منده (ج2، ص22-25)، تقدیم می‌شود.

✍ احمد خامه‌یار

#امام_حسین #عاشورا #کربلا #تاریخ_اسلام #منابع_تاریخ_اسلام #عاشوراپژوهی #میراث #میراث_مکتوب #تاریخنگاری_اسلامی

https://t.me/ganjineh_channel_images/5