رسوم شب چله در ایلام
#سعیدجوهری:
شب چله که در آن مردم برای دور کردن تاریکی و ترس دور هم جمع میشدند، هنوز هم در بین مردم ایران یکی از محبوبترین شبها است.
شبی که فامیل، اقوام و طایفهها دور هم جمع میشوند و از هر دری سخنی میگویند و این شب را با آداب و رسوم کهن دیار خود همراه میکنند.
ایلامیان از قدیم این شب را بیدار میماندند و در کنار اقوام و خانواده خود رسوم مختلفی داشتهاند و همراه با برآمدن خورشید که نشانه گرمی و محبت بوده است به رختخواب میرفتند.
در قدیم که تنوع میوهها در ایلام وجود نداشته است مردم از لبو و شلغم برای سفره شب چله خود استفاده میکردهاند و امروزه نیز ایلامیان به رسم بزرگان خود از لبو و شلغم نیز در شب یلدا استفاده میکنند.
رسوم ما با گذشت زمان به جای جان گرفتن در حال جان باختن و فراموش شدن هستند، در قدیم و تقریبا تا سی سال پیش مردم ایلام بازی و رسمی به نام
#شلی_ملی را داشتهاند و اکنون در حال فراموش شدن است.
این رسم به گونهای بوده است که در آن تعدادی از جوانان و نوجوانان پسر که بیشتر در شهرستانهای سیروان و ایلام مرسوم بوده است، در ابتدای شب دور هم جمع شده و هر کدام یک چوب دستی برداشته و همگی به در منازل آبادی و روستا میرفتند.
افراد جلوتر سردسته بودهاند و چند چوب دستی بر درب منزل یا برروی سیاه چادر نواخته و سپس یکصدا میگفتند «شلی مِلی» یعنی هرگز نمیروم تا چیزی ندهی، عدهای دیگر و یا همگی ادامه میدادند «خال دقولی» به معنی نشانهای روی پایش است.
در این رسم این گونه طلب مواد غذای و خوراکی میکردهاند و صاحب منزل مقداری آرد یا خرما و گاهی پول نقد به آنها میداد و آنها یک صدا میگفتند «أُسا خُویُو چکًوُ شِی، خُودا کُورد نًه کُوشِی» به معنی استاد (خدا) خودش با چکشش، خداوند پسرت را نکشد و آنگاه میرفتند واگر صاحب منزل چیزی نمیداد آنگاه همه در این عبارت میگفتند که خداوند پسرت را بکُشد و اگر پسر نداشت مرد خانه را نفرین میکردند (چه بسا پسر خانواده درمیان جمع بود و جرأت مخالفت نداشت).
سپس چند چوب دستی محکم بر درب خانه یا روی سیاه چادر زده وسراغ منزل دیگری میرفتند و در آخر همه مواد غذایی را بین خود تقسیم و آردها را در دکان محل فروخته و در عوض مواد غذای خریده و بین خود تقسیم میکردند و در این میان هیچگاه به درب منزل کسانی که فقیر و بیبضاعت بودند نمیرفتند.
یکی از آداب مردم ایلام در شب یلدا فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است، همچنین حاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پُری آن، آیندهگویی میکنند.
زنان ایلامی در این شب شیرینی خانگی پخته و میوههایی که نشانه برکت هستند، مانند انار، هندوانه و انواع آجیل و خشکبارهای دیگر را برای دور هم جمع شدن آماده میکنند.
#بژی_برساق،
#گنمه_شیره (گندم برشته همراه با شیر)،
#کله کنجی،
#حلوای بگل از جمله شیرینیهای خانگی ایلامیان است.
قصهگویی بزرگان نیز یکی دیگر از مراسم دوست داشتی شب چله در ایلام است و همچنین بازیهای محلی نظیر پرقوچ (گل یا پوچ) و چیزان نیز از جمله بازیهای مرسوم در این شب در بین جوانان و نوجوان است.
همچنین اگر در بین جمع افراد تازه عروس و داماد نیز حضور داشته باشد از طرف جمع و بزرگان تکریم شده و به آنها هدایای داده میشود!
با تشکراز مهندس جوهری
تاریخ و فرهنگ دره شهر
@CEYMARIAN