بسیج دانشگاه امیرکبیر

🔰 شریعتی؛ جست‌وجوگر ساحت فهم / ۴

✍️ حسین مرادی

⭕️ کدام عدالت؟!

🔸 عدالت نه صرفاً یک شعار انقلابی و نه صرفاً یک مفهوم اجتماعی است، بلکه در بطن زندگی فردی انسان ها نیز تعریف میشود و این یکی از موارد عدم تطابق عدالت اسلامی با عدالت مارکسیستی است که انسان را ساخته نظام تولیدی میداند نه تصمیم خود او.

◀️ «در قرآن کلماتي که گمان می‌کرديم نشانه ارزش‌های اخلاقي فردی و زهد عرفاني بودند، در جهت گيری طبقاتي معني داشته است؛ يعني آنجا که با کنز مبارزه مي کند، از تقوا سخن مي گويد، آنجا که فرعونی ها را میکوبد، از زهد صحبت میکند؛ و آنجایی که از رباخوارها حرف مي زند و آنها را محارب خداوند تعبير مي کند، از قناعت و اعراض دنیا سخن میگوید؛ يعني اعراض از دنيا، تقوا، زهد، قناعت، دنياکوبی و... نه در يک مفهوم ذهني صوفيانه، بلکه در يک مفهوم اجتماعي، انقلابي، علمي و جهت‌گيری خاص و مشخص اجتماعي و طبقاتي مطرح هستند و در آن جهت معني مي دهند.»

🔻در معارف و اعتقادات اسلامی جاگذاری مفاهیم به گونه‌ای است که چون تار و پودی زندگی دنیا و معاد با هم گره خورده است.

◀️ «جامعه هايي که اقتصاد نادرست دارند، فرهنگ نادرست هم دارند، ارزش های اخلاقي هم در آنها رو به ضعف مي رود؛ چرا در ميان سياهان آمريکا آن همه فساد وجود دارد؟ آيا به خاطر اين است که سياهان ذاتاً فاسدند؟ یا به خاطر زندگي اقتصادی است که ضعيف‌اند؟
آن عده که به اين بهشت و اين معادی که هیچ تعهدی در انسان ايجاد نمي کند مؤمنند، از راهش منحرف شده اند، يعني تأثير فلسفه معاد را به نفع قدرتها از بين برده اند.»

🔹این تعهد هم در مقابل رواج صوفی مسلکی در جامعه قرار میگیرد و هم در مقابل خوی کاخ‌نشینی که امام (ره) می فرماید: اگر دولت ما به کاخ توجه پیدا کرد، آن روز است که باید فاتحه ملت و دولت را بخوانیم.

◀️ «حتي اگر آدم ماترياليست هم باشد، بايد بفهمد که زهدی که در نهج البلاغه هست یا مفهوم اعراض از دنیایی که در قرآن هست و آن همه اعراض ضداشرافيتي که در مکتب ائمه ما هست، در رابطه با رشد اشرافيت و زندگي دنياگرايي در ميان مسلمانها است؛ اما از طرفی دیگر رشد يک‌جهته انحرافي به نام رهبانيّت، زهدگرايي و اعراض از دنیا نباید به این ختم شود که در مسیر پیشرفت و توسعه گام برنداشت؛ چون سرنوشت انسان ها دست کساني است که قدرت های اقتصادی دست آنها است، خود به خود سرنوشت انساني و فکری مسلمان ها به دست غير مي افتاد.
اعراض از دنيايي که عامل انحطاط زندگي اقتصادی، انحطاط تمدن و انحطاط پيشرفت مي شود اسلام با آن مبارزه مي کند و در اين مبارزه، بر روی ارزش مادی‌گری، اقتصاد، زندگي، توليد و برخورداری تکيه مي کند.

❗️#سيستم_اقتصادی بايد سيستمي باشد که به آن تجاوز نکند، امکان قانوني و عملي ندهد؛ نه اينکه امکان بدهد، و بعد از نظر اخلاقي کنترلش کند. يعني نمي شود يک زيربنای سرمايه داری و استثماری و استعماری و يک روبنای اخلاقي بر مبنای عدالت و تقوا درست کرد. بايد روبنای اخلاقي اسلامي را در زيربنای توليدی و اقتصادی بياوريم، بايد آن تقوا، آن عفو، آن زهد، آن اعراض از دنيا و آن مبارزه با اسراف را که اسلام مي گويد، به زيربنای توليدی وارد کنيم و از آن، سيستم اقتصادی درست کنيم.»
————————————————————
* موارد داخل گیومه از صحبت‎های #دکتر_علی_شریعتی گزینش شده‌اند.

#یادداشت
🆔 @basijaut

🔰 شریعتی؛ جست‌وجوگر ساحت فهم / ۳

✍️ علی سالاری

⭕️ چمران و شریعتی (به مناسبت #سالگرد_شهادت_چمران)

🔹شریعتی ذهن جوان ایرانی را که پیش از این دنبال خور و خواب و خواست‌های خویش بود، با مفاهیم اصیل اسلامی آشنا کرد و روحیۀ عدالت‌خواهی و حق‌طلبی را در آنها زنده کرد. بدون شک ظهور شریعتی عرصه را برای ورود سایر روشنفکران اسلامی چون استاد مطهری هموار کرد. آنچنان که رهبر معظم انقلاب می فرمایند :«طلوع مطهری در آفاقی شد که آن آفاق را از لحاظ جو کلی کوششهای شریعتی به وجود آورده بود و یا در آن سهم بسیار بزرگی داشت».

🔺چمران از فضای مهندسی راه را تا دکترا با حقوق بالا در برکلی پیمود، اما روح تشنه او که در ایران و آمریکا او را به مبارزه با طاغوت و عدالت‌خواهی کشیده بود، او را راهی لبنان کرد تا زمینه رهایی شیعیان لبنان را همپای امام موسی صدر دنبال کند و در حرکة‌المحرومین و امل از جامعه نامقید و ذلیل شیعیان لبنان، چیزی ساخت که بعدها جهاد اسلامی، امل اسلامی و نهایتاً حزب‌الله از درون آن متولد شد. بعد راهی ایران شد و مقاومت را در ابتدای جنگ تحمیلی سامان داد و تا شهادت راه پیمود. چنان آدمی به‌جای می‌رسد که عرفانی‌ترین سخنان از او به یادگار مانده است. (۱)

🔸همچون سایر مردم، مجاهد شهید ما، دکتر چمران، نیز متأثر از #دکتر_علی_شریعتی و آثار وی بوده است؛ آن‌جا که در نامه‌ای که در خاکسپاری دوست شهیدش دکتر شریعتی می خواند، این گونه می‌نویسد:

🔻ای علی! تو مرا به خویشتن آشنا کردی. من از خود بیگانه بودم. همۀ ابعاد روحی و معنوی خود را نمی‌دانستم.

🔻ای علی! تو «ابوذر غفاری» را به من شناساندی، مبارزات بی‌امانش را علیه ظلم و ستم نشان دادی؛ شجاعت، صراحت، پاکی و ایمانش را نمودی و این پیرمرد آهنین‌اراده را چه زیبا تصویر کردی؛ وقتی که استخوان‌پاره‌ای را به دست گرفته، بر فرق «ابن کعب» می‌کوبد و خون به راه می‌اندازد! من فریاد ضجه‌آسای ابوذر را از حلقوم تو می‌شنوم و در برق چشمانت خشم او را می‌بینم. در سوز و گداز تو، بیابان سوزان ربذه را می‌یابم که ابوذر قهرمان، بر شن‌های داغ افتاده، در تنهایی و فقر جان می‌دهد.

🔻در دنیای معاصر، با شیطان‌ها و طاغوت‌ها به جنگ پرداختی، با زر و زور و تزویر درافتادی؛ با تکفیر روحانی‌نمایان، با دشمنی غرب‌زدگان، با تحریف تاریخ، با خدعۀ علم، با جادوگری هنر روبه‌رو شدی، همۀ آنها علیه تو به جنگ پرداختند؛ اما تو با معجزۀ حق و ایمان و روح، بر آنها چیره شدی، با تکیه به ایمان به خدا و صبر و تحمل دریا و ایستادگی کوه و برّندگی شهادت، به مبارزه خداوندان «زر و زور و تزویر» برخاستی و همه را به زانو در آوردی.

🔻ای علی! دینداران متعصّب و جاهل، تو را به حربۀ تکفیر کوفتند و از هیچ دشمنی و تهمت فروگذار نکردند و غرب‌زدگان نیز که خود را به دروغ، «روشنفکر» می‌نامیدند، تو را به تهمت ارتجاع کوبیدند و اهانت‌ها کردند. رژیم شاه نیز که نمی‌توانست وجود تو را تحمّل کند و روشنگری تو را مخالف مصالح خود می‌دید، تو را به زنجیر کشید و بالاخره… «شهید» کرد.

————————————————————
(۱) برگرفته از کانال جمهوری

#ادامه_دارد

#یادداشت
🆔 @basijaut

🔰 شریعتی؛ جست‌وجوگر ساحت فهم / ۲

✍ روح‌الله دشتی خویدکی

⭕️ کدام دین؟!

🔹 توجیه -در معنای عام- کاری است که خواسته یا ناخواسته برای کار انجام شده یا نشده ‌که بر مبنای باطل است انجام می‌شود.
❗️بله! حق نیازی به توجیه ندارد.

🔸 در نگاه #دکتر_علی_شریعتی ما دو دین داریم:
۱- دین توحیدی که ویژگی‌اش حالت و هجوم انقلابی است.
۲- دین شرک که ویژگی‌اش توجیه‌کننده بودن است.

❓دین انقلابی یعنی چه؟
دین انقلابی به فرد یک بینش انتقادی نسبت به زندگی و نسبت به همه وجوه زندگی مادی و معنوی و اجتماعی‌اش می‌دهد؛ و یک رسالت و مسئولیت برای دگرگون کردن و تغییر دادن و نابود کردن آنچه را که نمی‌پسندد و باطل می‌داند، و جانشین کردن آنچه را که حق می‌داند و حق می شناسد.

❓دین شرک یعنی چه؟
دین شرک کوششش این است که با تحریف همه اصول اعتقادی و مذهبی، وضعی را که اکنون هست توجیه کند. یعنی به نام دین، مردم را بباورانند که وضعی که خود و جامعه‌تان دارید، وضعی است که شما باید داشته باشید؛ که این تجلی اراده خداوند است و این سرنوشت و تقدیر شماست.

⭕️ «تحول‌خواهی» واژه‌ای است که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خودشان در سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) درباره شخصیت ایشان ایراد فرمودند و همچنین در تبیین تحولات ایجادشده در پرتو روحیه‌ی تحول‌آفرینی امام، به «تبدیل روحیه‌ی خمودگی و تسلیم ملت ایران به روحیه‌ای مطالبه‌گر» اشاره کردند.

🔹 از دیدگاه نگارنده، در این موضوع تفکرات دکتر شریعتی و امام (ره) در کنار هم دیده می‌شود و هر دو بر این باورند که:
نهضتِ برخاسته از توحید و اسلام باید تحول‌خواه باشد؛ باید تحول‌آفرین باشد.

🔸 این رفتار در صدر اسلام نیز دیده می‌شود؛
بعد از پیروزی پیامبر بر طاغوت و شرک و تشکیل حکومت اسلامی، شرک در لباسی جدید پدید آمد.
آری، دیگر طاغوتی وجود نداشت اما حضرت علی (ع) باز به مبارزه با شرک پرداخت؛ او به مبارزه با توجیه‌کنندگان پرداخت. کسانی که وضع کنون مردم خود را توجیه می‌کنند!

#ادامه_دارد

#یادداشت
🆔 @basijaut

🔰 شریعتی ؛ جست‌وجوگر ساحت فهم / ۱

✍ مبین لطفی‌زاده دهکردی

⭕️ کدام مصلحت ؟!

🔸 «مصلحت» از آن دسته مفاهیمی است که در ساحت‌های مختلف همواره بر سر معنای آن و بالاخص بر سر نحوۀ عمل کردن به آن میان متفکران اسلامی بحث وجود داشته است. پس از انقلاب اسلامی و تبدیل نهضت به نظام اسلامی، این موضوع تبدیل به یک چالش جدی‌تر و صد البته عینی‌تر شد. چرا که «پرسش» در ساحت عمل است که تبدیل به «مسئله» می‌شود و آن جاست که میتوان در مورد آن به چالش پرداخت و برای آن راه‌حل احصا کرد.

🔹در منظومۀ فکری #حضرت_روح‌الله(ره) مصلحت جایگاه ویژه‌ای پیدا میکند؛ آنجا که در پیام قطعنامه ۵۹۸ میخوانیم:
«خدا می‌داند که اگر نبود انگیزه‌ای که همه ما و عزت و اعتبار ما باید در مسیر مصلحت اسلام و مسلمین قربانی شود، هرگز راضی به این عمل نمی‌بودم و مرگ و شهادت برایم گواراتر بود. اما چاره چیست که همه باید به رضایت حق تعالی گردن نهیم. و مسلّم، ملت قهرمان و دلاور ایران نیز چنین بوده و خواهد بود.»

🔸اما #دکتر_علی_شریعتی به عنوان یکی از روشنفکران و متفکران اصلی انقلاب اسلامی، به واسطۀ آنچه خودش آن را «مسئولیت شیعه بودن» می‌نامد، با این وجود که در زمان حیاتش حکومت اسلامی را درک نمی‌کند، به طرح و بحث حول این موضوع پرداخته است؛ آنجا که می‌گوید:
«همیشه مصلحت، روپوش دروغین زیبایی بوده است، تا دشمنانِ حقیقت، حقیقت را در درونش مدفون کنند. همیشه مصلحت تیغ شرعی بوده است تا حقیقت را رو به قبله ذبح کنند. مصلحت، همیشه مونتاژ دین و دنیا بوده است.»

❓با مقایسۀ این دو صحبت، یکی از یک روشنفکر (در دوران پیشاانقلاب و مبارزه علیه رژیم شاه) و دیگری از رهبر نظام اسلامی (در دوران پساانقلاب و استقرار حکومت اسلامی) به خوبی میتوان به تفاوت نحوه مواجهه با «پرسش» و «مسئله» در دو ساحت عمل و نظر پی برد.

🔹در نگاه اول، این طور به نظر نمی‌رسد که این دو از یک مصلحت سخن بگویند و یک مفهوم را از این واژه درک کرده باشند. اما نگارنده بر این باور است که با تعمیق و تدقیق بر روی نظرات و آرای این دو بزرگوار می‌توان فهمید که این دو از یک مفهوم سخن می‌گویند؛ مفهومی که شریعتی به خوبی آن را «حقیقت» نام‌گذاری می‌کند و می‌گوید:
«من که تمام عمر شاهد قربانی شدن و پایمال شدن حقیقت‌ها، به وسیلهٔ انسان‌های مصلحت‌پرست بوده‌ام، در مورد مصلحت عقده پیدا کرده‌ام و اعتقاد یافته‌ام که:
هیچ چیز غیر از خود حقیقت، مصلحت نیست.»

نگارنده از این تطبیق دو نکته را برداشت می‌کند:
1️⃣ نکته اول #فهم_حقیقت است. این که آن امامی که در سال ۱۳۶۷ آن گونه سخن میگوید، همان امامی است که در سال ۱۳۵۷ انقلابی به این عظمت را هدایت و راهبری میکند. حقیقت در ۵۷ «سرنگونی رژیم شاه و رقم زدن انقلاب اسلامی» ولی در ۶۷ «حفظ نظام اسلامی و حفاظت از دستاوردهای آن در برابر تهدیدات» را اقتضا میکند. باید این حقیقت‌ها را در بستر مکان و زمانش فهمید.

2️⃣ نکته دوم که شاید مهم‌تر باشد، آفتِ افتادن در تلۀ #محافظه_کاری است؛ چیزی که اتفاقاً «حقیقت» در برابرش موضع میگیرد. این که عده‌ای مصلحت حقیقی را بازیچۀ کج‌فهمی‌های خود کرده و آن را در برابر اهداف و آرمان‌های غیراصیل قربانی کنند، ابداً پذیرفته نیست؛ حقیقت به خود اجازه نمی‌دهد که به بهانۀ مصلحت، جلوی انقلابی‌گری و حق‌خواهی اصیل را بگیرد و آن را نفی یا سرکوب کند. چرا که این امر لاجرم به ذبح حقیقت منجر میشود.

🔺 مصلحت یا همان حقیقت تنها و تنها بایستی از مکتب و آرمان‌های اصیلش سرچشمه بگیرد و بس.

#ادامه_دارد

#یادداشت
#سالگرد_دکتر_شریعتی
🆔 @basijaut