البساتین | محمدرضا معینی

‌
📚
🔴 الهیات فلسفی در سنت اسلامی
✍🏻 سجاد رضوی (دانشگاه اکستر)

🔸یکی از جنبه‌های تحلیلی در بسیاری از سنت‌های خداباورانه، اثبات وجود خدا، صورت‌بندی استدلالات و تعریف اصطلاحاتی برای گفتگو پیرامون خداست.

🔸حمید عطایی نظری به تازگی پژوهشی مهم در دو جلد پیرامون تاریخ‌نگاری براهینِ اثباتِ خدا در الهیاتِ شیعی منتشر کرده است. از نظر تاریخی، این اثر از دوره الهیات سنتی در بغداد با متکلمانی همچون شیخ مفید (م. 413/1022) و سید مرتضی (م. 436/1044) آغاز شده و تا میرزا حسن لاهیجی (م. 1121/1709) در اواخر دوره صفوی امتداد می‌یابد. کتاب از نظر موضوعی نیز دسته‌بندی شده و بخشی از مباحث کتاب به کاربردهای ادله اثبات خدا در دوره الهیات جدید قرن بیستم و آغاز «کلام جدید» در فضای فارسی‌زبان اختصاص یافته است.

🔸عطایی نظری در شش فصل، الگوهای مختلفِ استدلال بر وجود خدا را معرفی می‌کند: برهان کیهان‌شناختی (مبتنی بر حدوثِ عالم)، برهان کیهان‌شناختی فرعی (مبتنی بر حدوثِ صفات)، برهان طراحی (نظم)، برهان غایت‌شناختی بر اساس تخصیص (امکان صفات)، [برهان امکان و وجوب] و برهان وجودشناختی ابن سینا [صدیقین].

🔸در میان پژوهش‌های حاضر، یک پژوهش مروری بسیار خوب درباره براهینِ اثباتِ خدا پژوهش کلاسیک هربرت دیویدسون است که توسط انتشارات وان‌ورلد بازنشر شده است. پژوهش دیگری که بر برهان ابن‌سینا برای اثبات خدا به عنوان واجب الوجود و مواجه با آن در سنت کلامی تمرکز کرده، رساله دکتری فیروزه ساعتچیان است که به صورت کتاب منتشر شده است. مقاله جدید دیگر، پژوهش خوبی است که رودولف و زایدل در مقایسه برخی سنت‌های اروپایی و رویکردهای معاصر ایرانی انجام داده‌اند.

🔸بهترین مثال برای اینکه چگونه می‌توان براهین اثبات خدا را با اصطلاحات تحلیلی‌ای به بحث گذاشت که با ادبیات «الهیات فلسفی - Philosophical Theology» در اثبات خدا وارد در تعامل شود، کتاب صالح زارع‌پور است. زارع‌پور [تنها] پنج تقریر از برهان ابن‌سینا را بررسی کرده و آنچه بسیار مورد نیاز است، ادامه مسیر زارع‌پور برای سایر تقریرات و براهین است. به عنوان مثال در حال حاضر، عمده پژوهش‌های فلسفی درباره ملاصدرا بر کانت و ایده مشهور او در عدم پذیرش برهان وجودشناختی متمرکز شده است.

🔸به طور روشن‌تر، مسیرِ حرکتِ رو به جلو برای تاریخ‌نگاری‌های دقیق‌تر از اندیشه‌هایِ الهیاتی در اسلام این است که ابزارهای تجزیه و تحلیل موجود در سنت‌های مختلف گردآوری شود و در سنتِ در حال توسعۀ فلسفۀ دین و الهیاتِ فلسفیِ جهانی به کار گرفته شود. برای به انجام رسیدنِ این پروژه پیچیده و بزرگِ تولید مدل‌های جایگزین و جدید برای گفتگو پیرامون خداوند، پژوهش عطایی نظری و پژوهش‌هایی مشابه آن ضروری خواهد بود.

🔸چند نکته شایان ذکر دیگر درباره آثار دیگری در همین زمینه. به عنوان مثال، اثر کلاسیک دیگری در زبان فارسی کتاب «تبیین براهین اثبات خدا» از فیلسوف حوزوی برجسته [آیت الله] جوادی آملی است که در دهه 1980 میلادی [1360 شمسی] نگاشته شده. ترجمه خوبی از این کتاب به زبان انگلیسی دستیاب است. حدود یک دهه بعد، کتاب «سیری در ادله اثبات وجود خدا» از محسن غرویان منتشر شد که به برخی از مهم‌ترین استدلالات فلسفه دین،‌ از جمله برهان وجودی آنسلم پرداخته است. اثر قابل استفاده دیگر، پژوهش محمدرضا اللواتی پیرامون برهان وجودی از ابن سینا تا ملاصدرا است که حدود دو دهه پیش منتشر شده و دستیاب است. دو اثر فارسی شایان ذکر دیگر: مطالعه حمید پارسانیا پیرامون برهان صدیقین ملاصدرا و زمینه عرفانی آن و مواجهات با آن و مطالعه حسین عشاقی درباره بیش از 200 تقریر از برهان صدیقین که مفصل‌تر از اغلب مطالعات این حوزه است.

🔸مزیت پژوهش عطایی نظری، بررسی تمامی این آثار پیشین در فارسی و عربی و همچنین آثار انگلیسی همچون اثر مذکور دیویدسون، برای نگارش یک گزارش تاریخی قابل اتکاست. پژوهش دیگری که شاید جالب باشد این است که ببینیم حوزویان و متفکران معاصر چه براهین جدیدی برای اثبات خدا بیان می کنند، چیزی شبیه معادل اسلامی این اثر جالب توجه!

[پ.ن: متن فوق ترجمه رشتوی توییتری جناب آقای سجاد رضوی است. فهرست مطالب کتاب «تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه: از مکتب بغداد تا مکتب اصفهان» اثر جناب آقای حمید عطایی نظری،‌ از این پیوند دستیاب است.]

#معرفی_کتاب
#کلام_امامیه

@AlBasatin

‍ 📄 #معرفی_مقاله

▫️نام: الکلام عند الإمامیّة؛ نشأته، تطوّره وموقع الشیخ المفید منه (شماره 1 و 2)

▫️نویسنده: مرحوم آیت‌الله شیخ محمدرضا #جعفری

▫️مجله: #تراثنا

▫️معرفی:
🔸 مرحوم آیت‌الله شیخ محمدرضا جعفری اشکوری یکی از دانش آموختگان برجسته‌ی حوزه‌ی علمیه‌ی نجف بود که پژوهش‌های تاریخی و کلامی وی بسیار دقیق و عمیق و قابل ملاحظه است.

🔸 این دو مقاله در حقیقت به عنوان مدخلی بر ترجمه‌ی انگلیسی #تصحیح_الاعتقاد #شیخ_مفید و کتاب التوحید از #کافی شیخ #کلینی نگاشته شده است و در آن تاریخچه‌ای مختصر از شکل‌گیری کلام امامیه و تطورات آن تا عصر شیخ مفید مورد بررسی قرار گرفته است و اعلام متکلمین امامیه، در کوفه و بغداد به اجمال معرفی شده اند.

🔸 بنا بر دیدگاه آیت‌الله جعفری در این مقاله، کلام امامیه اساساً با کلام پایه ریزی شده توسط عامه متفاوت است و اختلافاتی همچون اختلاف اهل حدیث و عقل گرایان معتزلی که اهمیت بسیاری در میان عامه دارد، اساسا در میان امامیه وجود نداشته و امامیه به دلیل مراجعه به کلام اهل بیت علیهم السلام، گرفتار بسیاری از مشکلات پدید آمده برای کلام عامه نشده است.

🔸 وی همچنین از قائلین به اصالت کلام امامیه در برابر #کلام_معتزلی است و حتی بر خلاف نظر رایج میان محققین عامه و #مستشرقین، کلام معتزلی را متاثر از کلام امامیه و تطورات کلام معتزلی از بصره تا بغداد را اثر تلاش های متکلمان امامیه همچون شیخ مفید می داند.

#تاریخ_کلام #مدرسه_بغداد #مدرسه_کوفه

📌 لینک در سایت

👥 عضویت در کانال

@ekalam

@AlBasatin

📚معرفی کامل کتاب فوق⏫ به ضمیمه بخش ابتدایی آن، از لینک زیر دستیاب است:

https://t.me/ekalam/185

@AlBasatin

📚

🔴معنا و منزلت عقل در کلام امامیه

دکتر‌ جعفر رضایی

پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام
انتشارات دارالحدیث

#کلام

@AlaBasatin

📚
🔴 جستارهایی در مدرسه کلامی کوفه
زیر نظر محمدتقی سبحانی
انتشارات دارالحدیث

#معرفی_کتاب
#کلام

@AlBasatin

📚

🔴شهیدین (رضوان الله علیهما) در کشاکش دو جریان کلامی‌ مدرسه حله

شیخ‌ محمدتقی سبحانی

مجله‌ نقد و نظر - شماره ۵۶ - زمستان ۸۸

#مقاله
#کلام
#تراث

@AlBasatin

📚

🔴الاقتصاد و الارشاد الی طریق الاجتهاد فی معرفة المبدا و المعاد و احکام افعال العباد

شهید‌ ثانی

رسائل شهید ثانی ج۳ (موسوعه شهید ثانی ج۴، ص۶۴)

#کلام

@AlBasatin

📚

🔴عُجالة المعرفة فی اصول الدین

ظهیرالدین ابی‌الفضل محمد بن سعید راوندی (فرزند قطب راوندی)

محقق کتاب: علامه سید محمدرضا حسینی جلالی

ناشر: آل البیت

اثری موجز در علم کلام

#کتاب
#کلام

@AlBasatin

📚

🔴برنامه کارگاه ها و میزگردهای علمی مدرسه تابستانی کلامی امامیه -اصفهان

#کلام
#امامت

@AlBasatin

📚

🔴مدرسه تابستانی کلام امامیه
تبیین ابعاد نظریه امامت

با حضور اساتید ارجمند، آقایان برنجکار، سبحانی، خسروپناه، قراملکی، نصیری و طالقانی و ...

#امامت
#کلام

@AlBasatin

📚

🔴بررسی مسئله مرگ و عالم پس از آن در آرای کلامی شیخ صدوق و شیخ مفید

با تاکید بر الاعتقادات و تصحیح الاعتقادات الامامیة

دکتر سمیه خلیلی آشتیانی

#مقاله
#کلام
#معاد

@AlBasatin

📚
🔴جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد
زیر نظر محمدتقی سبحانی

#معرفی_کتاب
#کلام_امامیه

@AlBasatin

📚
🔴جستارهایی در مدرسه کلامی قم
زیر نظر محمدتقی سبحانی

#معرفی_کتاب
#کلام_امامیه

@AlBasatin

📚

🔴مراحل تبیین اصل امامت در عصر ظهور

حجة الاسلام سید محمد کاظم طباطبایی

فصلنامه تحقیقات کلامی - ش2

#امامت
#کلام
#مقاله

@AlBasatin

📚

🔴واکاوی مفهوم "یونسی" و ادله انتساب عده ای از راویان شیعه به آن

دکتر مجید معارف
شیخ حسن طارمی راد
دکتر محمد مقداد امیری

#مقاله
#کلام
#رجال
#جرح_و_تعدیل

@AlBasatin

📚

🔴پرسشهای شیعیان از علامه حلی در قرن هشتم هجری

گزارشی از کتاب مسائل ابن زهره

#مقاله
#کلام
#فقه

@AlBasatin

📚

🔴جبر و اختیار

عقل یازدهم؛ خواجه نصیر الدین طوسی رحمه الله

نشر مجمع ذخائر اسلامی

#کلام
#معرفی_کتاب

@AlBasatin

📚

🔴نقش شیعه در تاریخ نگاری اسلامی

محمد غفوری

بررسی و نقد رساله دکتری و کتاب عبدالعزیز محمد نورولی (از دانش آموختگان اهل سنت دانشگاه مدینه منوره) به نام اثر التشیع علی الروایات التاریخیة فی القرن الاول الهجری

او در رساله دکتری خود، شیعه را به تاریخ سازی و جعل و تحریف متهم نموده و جناب آقای غفوری در این نوشتار در مقام نقد و پاسخگویی درآمده است.

#معرفی_کتاب
#رفع_شبهه
#تاریخ
#کلام

@AlBasatin

📚

🔴نِکاتی در باب ساختار و نسبت دو کتاب المُلخّص و الذخیرة شریف مرتَضی

حمید عطایی نظری

http://ataeinazari.kateban.com/post/2717

#مقاله
#کلام

@AlBasatin

📚

🔴مثالب النواصب

ابن شهر آشوب مازندرانی

⭐️اثری مخطوط که پس از هشت قرن به چاپ رسید

مولف؛ در بین عامه و خاصه با کتاب مناقب خود مشهور بوده و این اثر تازه چاپ شده نیز از جهات مختلفی مورد توجه است از جمله اینکه ایشان در بسیاری از مکاتب اهل تسنن مانند حلب و بغداد و از محضر بسیاری از علمای عامه مانند خطیب خوارزمی و زمخشری تحصیل نموده است.

#معرفی_کتاب
#کلام
#عقاید
#تبری

@AlBasatin