به مناسبت ۱۱ دسامبر، روز جهانی کوه. چگونه کوه تشکیل میشود: نظریه زمینساخت صفحهای.
در سال ۱۹۱۵، آلفرد وگنر در کتاب Die Entstehung der Kontinente und Ozeane برای اولین بار به مفهوم زمین ساخت صفحهای (plate tectonics) اشاره کرد. او پیشنهاد کرد که حدود ۳۰۰ میلیون سال قبل تمام قاره های زمین با هم یک ابرقاره (آنچه امروزه به pangea میشناسیم) تشکیل داده اند و بعد از هم جدا شده اند. نظریه وگنر مورد تمسخر قرار گرفت.
در میانه قرن بیستم با کشف پشته های میان اقیانوسی, همرفت جبهای و جهت گیری مغناطیسی لایه های پوسته زمین در کف اقیانوسها، نظریه وگنر تایید شد. زمینساخت صفحهای یکی از مهمترین پیشرفتهای بشر در قرن بیستم است. این نطریه ایجاد کوهها (محل برخورد دو صفحه پوسته)، آتشفشانها، زمین لرزه ها و پراکندگی آنها (مانند حلقه آتش در حاشیه اقیانوس آرام که نود درصد زمین لرزه ها در آنجا ثبت میشود) و بسیاری از موارد دیگر را توضیح میدهد.
۲۰ آذر ۱۳۲۲ روزی که یک ایرانی در مکه گردن زده شد. ابوطالب یزدی زائر ایرانی مکه بود که به علت بیماری در مسجد الحرام دچار تهوع میشود و استفراغ میکند. او استفراغ خود را در دامن لباس احرامش جمع میکند و قصد دارد طواف کعبه را ادامه دهد که زائری مصری فریاد میزند او قصد آلوده کردن مسجدالحرام را دارد. شرطه ها او را دستگیر میکنند و گردن میزنند.
به یاد تمام کودکانی که در چنگال رژیم اسد و حامیانش آسیب دیدند. جنگ پلید است و بیش از همه کودکان را آسیب میزند.
ریمی بندلی خواننده لبنانی در کودکی ترانه "اعطونا الطفوله" به معنی به ما کودکی را بدهید را خواند که اشاره به جنگهای داخلی لبنان است (قسمت دوم فیلم) سالها بعد کودکی سوری در برنامه استعدادیابی همان ترانه را خواند و به گریه افتاد (قسمت اول فیلم)
ترانه "اعطونا الطفوله" به خوبی وحشت جنگ را برای کودکان نشان میدهد.
جينا نعيدكم بالعيد بنسألكم آمدهایم تا برای شما تعطیلات شادی آرزو کنیم
ليش مافي عنا لا اعياد ولا زينه چرا ما تعطیلات و آذینبندی عید را نداریم؟
يا عالم ارضي محروقة ارضي حرية مسروقة ای دنیا، سرزمین من سوخته است، آزادی سرزمین من دزدیده شده!
زمانه عم تحلم وبتسأل ايام وين الشمس الحلوة ورفوف الحمام آسمان ما در رویا از روزها میپرسد خورشید زیبا کجاست؟ کبوترهای که پرواز میکنند کجا هستند؟
ارضي صغيرة مثل صغيرة سرزمین من مانند من کوچک است
ادونا السلام واعطونا الطفولة به ما صلح را پس دهید به ما کودکی را پس دهید!
عباس ابن فرناس و اولین پرواز موفق ثبت شده در تاریخ!
در قرن سوم هجری عباس ابن فرناس دانشمند مسلمان اهل اندلس موفق شد پس از سالها تلاش اولین پرواز موفق ثبت شده انسان در تاریخ را انجام دهد. او با استفاده از وسیلهای ساخته شده از پر عقاب و چوب و ابریشم موفق شد برای چند دقیقه در هوا پرواز کند. شاهد عینی واقعه (مومن ابن سعید) میگوید که ابن فرناس به علت عدم طراحی دم برای وسیله پروازش به زمین برخورد کرد و از ناحیه پشت آسیب دید!
احمد ابن محمد مقری مورخ الجزایری میگوید. "الحق زوج من الاجنحه بجسده و من ارتفاع شاهق قذف بنفسه فی الهواء. طار لمسافه لا باس بها کما لو کان طیرا"
"دو بال به بدنش متصل کرد و از ارتفاعی بلند خودش را در هوا پرتاب کرد. مسافت زیادی را مانند یک پرنده در هوا پرید"
به مناسبت ۱۶ آذر، روز دانشجو تقدیم به همه دانشجویانی که جلای وطن کردند برای یک زندگی معمولی!
دانشگاه گندیشاپور مقصد مهاجرت دانشمندان!
شهر گندیشاپور در قرن سوم میلادی توسط شاپور ساسانی تاسیس شد تا اسیران رومی را اسکان دهد. این شهر به سرعت گسترش پیدا کرد و صاحب دانشگاه و بیمارستانی با شهرت جهانی گردید. در قرن ششم میلادی با بسته شدن مدرسه آتن به دستور ژوستینین امپراطور روم شرقی، فلاسفه و دانشمندان یونانی مقصد مهاجرتشان جایی نبود جز گندیشاپور! دانشگاه گندیشاپور اهمیت خود را پس از اسلام هم تا چندین قرن حفظ کرد به طوریکه پزشکان فارغ التحصیل گندیشاپور معروفترین و متمولترین در خلافت عباسی بودند مانند خاندان بختیشوع و يوحنا بن ماسويه
پزشکی عرب اینگونه خود را با پزشکان گندیشاپور مقایسه میکند
"من یک مسلمان هستم. قبل از اینکه پزشک شوم و حتی پیش از آنکه متولد شوم مشهور بود که مسلمانان در پزشکی موفقیتی کسب نمیکنند. من بهجای ابریشم سیاه، جامهٔ نخی سفید میپوشم. من بهجای آنکه به جای زبان گندیشاپور به عربی سخن میگویم"
فیلم کوتاه به اشتراک گذاشته شده Destino نام دارد. در سال ۱۹۴۵ این فیلم کوتاه قرار بود با همکاری سالوادور دالی ساخته شود که به علت مشکلات مالی کمپانی والت دیزنی ممکن نشد. در سال ۱۹۹۹، برادرزاده دیزنی، روی ادوارد به این پروژه برخورد کرد و تصمیم به احیاء آن گرفت. نتیجه فیلم به اشتراک گذاشته شده است که در سال ۲۰۰۳ به نمایش درآمد.
در فیلم ایزد کرونوس (تجسم زمان در یونان باستان) دلباخته یک دختر فانی به نام دالیا میشود و در بقیه فیلم دالیا در صحنه های الهام گرفته شده از نقاشی های سوررئال سالوادور دالی حرکتی را به سمت سرنوشت طی میکند.
فیلم مانند داستان تولیدش زیبا و خاطره ساز است. فیلمی که ۵۸ سال طول کشید تا کامل شد!
در ابتدای قرن بیستم، ورنر هایزنبرگ دانشمند آلمانی در طی مقالاتی موفق به بنیان نهادن تئوری مکانیک مانریکسی برای توضیح پدیده های کوانتومی شد. هایزنبرگ از بزرگترین دانشمندان تاریخ است. هایزنبرگ بیشتر به خاطر اصل عدم قطعیت شناخته میشود.
Über den anschaulichen Inhalt der quantentheoretischen Kinematik und Mechanik", Zeitschrift für Physik , 1927; 43 (3–4): 172–198
خود هایزنبرگ از لفظ Ungenauigkeit" (imprecision) استفاده کرده است در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید https://t.center/pubethicsmums/2491
اصل عدم قطعیت در واقع ماهیت تمام امواج است (توضيحات فیلم). بر طبق قضیه فوریه هر سیگنالی را میتوان به صورت مجموع امواج سینوسی بیان کرد. یک موج در یک زمان محدود، مجموع تعداد زیادی موج سینوسی است(عدم قطعیت فرکانس) و یک موج با فرکانس ثابت نمونه یک عدم قطعیت زمانی است. یا طول مدت موج یا فرکانس آن میتوانند با دقت بیشتر تعیین شوند
حیات به شکل فعلی بر روی کره زمین وابسته به خاک است. خاک یک اکوسیستم کامل و بینظیر و پیچیده از میکروارگانیسم ها، بقایای گیاهان، حشرات و کرمها و قارچها است. تشکیل خاک فرایندی بسیار کند و پیچیده و شکننده است و برای تشکیل یک لایه خاک پنج میلیمتری، ۱۰۰ سال زمان لازم است.
هر قاشق چایخوری خاک بیش از تمام انسانهای کره زمین، موجود زنده میکروسکوپی دارد. خاک پس از اقیانوسها، بزرگترین محل به دام انداختن کربن و پیشگیری کننده از گرمایش زمین است.
در سالهای اخیر با فرسایش خاک عملا این منبع غیر قابل جایگزینی را با سرعتی بالا از دست میدهیم. اگر چاره ای نیندیشیم با از دست رفتن خاک، زمین غیر قابل سکونت خواهد شد.
به مناسبت ۴ دسامبر سالمرگ هانا آرنت آرنت از بزرگترین فلاسفه قرن ۲۰ است که شهرت عمده اش در بررسی ریشه های حکومتهای تمامیت خواه یا توتالیتر است.
او در کتاب "ریشه های توتالیتاریسم" خصوصیات حکومت توتالیتر را بیان کرده و دو مثال عینی آلمان هيتلری و شوروی استالینی را توضیح میدهد حکومت توتالیتر -با تبدیل مردم به توده مطیع عمل میکند -قدرت سخت را از نیروی نظامی به نیروی پلیسی مخوف انتقال میدهد -تلاش برای جهانی شدن دارد -زیربنای تئوری آن ایدئولوژی است مانند برتری نژادی نازی ها یا جنگ طبقاتی کمونیسم
از نظر آرنت حکومت توتالیتر یک مساله جدید در تاریخ سیاسی جهان است و با سایر حکومتهای خودکامه تاریخ تفاوت عمده دارد. این تفاوت در تلاش برای انقیاد تکتک افراد جامعه از طریق ایزوله کردن اشخاص است. در حکومتهای خودکامه قبل از توتالیتاریسم، سرکوب سیاسی مخالفان نقش اصلی را داشت و در توتالیتاریسم تهی کردن تک.تک افراد از فردیت و تلاش برای ایجاد توده مطیع و سر به زیر.
آیا فقط انسان برده دار است؟ به مناسبت ۲ دسامبر روز جهانی برای لغو بردهداری
زندگی انگلی در موجودات زنده را میتوان نوعی برده داری حساب کرد یعنی گونه ای از موجودات برای بقاء وابسته به جاندار دیگری باشند ولی برای جاندار دیگر سودی نداشته و بالقوه زیان آور باشند.
نوعی زندگی انگلی ویژه در جانوران به خصوص حشرات جالب توجه است که بیش از هر چیز به برده داری شبیه است!
معروفترین آنها مورچه رباینده است. این مورچه ها کمین کرده و در حمله ای به لانه گونهای دیگر از مورچه، لارو آنها را میرباید! زواید دهانی آنها برای ربودن لارو سایر مورچه ها تکامل یافته است. آنها لارو ها را با ترشحات هم بوی خود ِآغشته میکنند و لاروها پس از بلوغ تصور میکنند جزو کلونی رباینده ها هستند ولی عملا بردهای بیش نیستند. آنها نه تنها غذا تهیه میکنند، غذا هضم کرده و به خورد ربایندگان خود میدهند چرا که زوائد دهانی ربایندگان عملا توانایی استفاده از غذا را به آنها نمیدهد فیلم در مورد همین رابطه انگلی عجیب است
چگونه سلاخی شامپانزهها در جنگلهای آفریقا منجر به ایجاد اپیدمی ایدز در جهان شد.
در دهه ۸۰ میلادی، گروهی از مردان همجنسگرا مبتلا به عفونتهای فرصتطلب و تومورهای بسیار نادر شدند. بیماری مشابه آنها در بیماران هموفیلی و دریافت کنندگان فرآورده های خونی هم تشخیص داده شد. در مدت کوتاهی ویروس HIV تشخیص داده شد.
منشاء HIV با کشف ویروس مشابه در میمونها مشخص شد (SIV). با تحلیل ژنتیکی ویروس مشخص شد که ویروس برای اولین بار حدود سال ۱۹۰۸ از شامپانزه های بیمار به انسان منتقل شده است. احتمالا از طریق زخم دست افرادی که شامپانزه ها را برای تهیه خوراک سلاخی میکردهاند! این اتفاق در جنگلهای آفریقا رخ داده است. به تدریج ویروس در نواحی مختلف آفریقا پخش شده و کم کم به تمام دنیا سرایت کرده است.
به مناسبت ۳۰ نوامبر، سالروز چاپ مقاله تاریخی یاماناکا
در سال ۲۰۰۷، شینیا یاماناکا در مقاله ای موفقیت گروهش را در تولید سلولهای بنیادی از سلولهای انسانی بالغ، اعلام کرد. "Induction of pluripotent stem cells from adult human fibroblasts by defined factors." cell 131.5 (2007): 861-72.
سلولهای بنیادی، سلولهایی هستند که توانایی تبدیل شدن به انواع مختلف سلولهای تخصص یافته بالغ زا دارند. تا قبل از مقاله انقلابی یاماناکا، سلولهای بنیادی از جنین تهیه میشدند. یاماناکا نشان داد که فقط با چهار ژن میتوان سلولهای بالغ را به سلولهای بنیادی تبدیل کرد! این چهار ژن به "فاکتورهای یاماناکا" معروفند.
یاماناکا انقلابی در علم پزشکی ایجاد کرد. او از مهمترین دانشمندان قرن بیستم است و در سال ۲۰۱۲ برنده جایزه نوبل پزشکی شد.
به مناسبت ۲۹ نوامبر، روز چاپ مقاله "گربه شرودینگر" با وجود دقت بینظیر مکانیک کوانتوم، این نظریه با مشاهدات روزمره در جهان ماکروسکوپیک در تضاد است. در مکانیک کوانتوم یک ذره میتواند در حالت برهمنهی کوانتومی باشد یعنی در آن واحد در حالتهای مختلف باشد. وقتی ذرات با جهان ماکروسکوپیک تعامل داشته باشند (مشاهده شوند) فقط یکی از این حالات مشاهده خواهد شد. طبق نظر بسیاری از فیزیکدانها، مشاهده یک ذره باعث کلاپس تابع موج آن میشود! اروین شرودینگر با نارضایتی از این تفسیر، آزمایش ذهنی معروفش را طراحی کرد. گربه ای با یک بمب در حالت برهمنهی کوانتومی "سالم/منفجر شده" است در یک جعبه است. تا قبل از باز کردن در جعبه و مشاهده گربه، گربه در برهمنهی "زنده/مرده" است. یعنی در آن واحد هم زنده است و هم مرده! که یک پارادکس است. پارادوکس گربه شرودینگر نشان دهنده مشکل حل نشده اندازهگیری در مکانیک کوانتوم است: هنگام مشاهده یک سیستم کوانتومی چه اتفاقی میافتد؟ https://youtu.be/67MG6_N0msg
Schrödinger, E. Die gegenwärtige Situation in der Quantenmechanik. Naturwissenschaften. 23 (48): 807–12
آریابیگنه اولین دریادار کشته شده در نبردهای دریایی تاریخ ایران
نیروی دریایی هخامنشی یکی از مهمترین علل موفقیت این امپراطوری در فتوحات گسترده آن بود.
آریابیگنه پسر بزرگ داریوش هخامنشی بود که به نفع برادرش خشایارشا از سلطنت کنارهگیری کرد. او در سال ۴۸۰ قبل از میلاد یکی از چهار دریاسالار نیروی دریایی هخامنشی در نبرد سالامیس علیه یونانیان بود.
او طی نبرد کشته شد و جسدش را به آب انداختند. دریاسالار دیگر نیروی دریایی هخامنشی جسد او را شناخت و از آب گرفت.
نبرد دریایی سالامیس از مهمترین نبردهای دریایی تاریخ است و با شکست نیروی دریایی هخامنشی به پایان رسید.
نقاشی به اشتراک گذاشته شده توسط ویلیام رینی کشیده شده و صحنه کشته شدن آریابیگنه در نبرد سالامیس است.
به مناسبت ۵ آذر سالروز مرگ محمد علی فروغی محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) از مهمترین چهره های تاریخ معاصر ایران است که بیش از هر شخص دیگر در مدرنسازی ایران نقش داشته است. او اولین و آخرین نخستوزیر رضاشاه است. البته از استبداد رضاشاه بی نصیب نماند و با اعدام پدر دامادش در واقعه گوهرشاد مورد غضب قرار گرفت و خانه نشین شد. ذکر شده است که وقتی از او پرسیدند چرا برای پدر دامادش در واقعه گوهرشاد پادرمیانی نمیکند بیت زیر را خوانده است:
در کف شیر نر خونخوارهای غیر تسلیم و رضا کو چاره ای
خدمات عظیم او به ایران غیرقابل شمارش است
-ترجمه و تالیف کتب متعدد از جمله اولین کتاب حقوق و اقتصاد به فارسی، اولین کتاب مدون در مورد فلسفه غرب (سیر حکمت در اروپا) و ...
-تصحیح کلیات سعدی، رباعیات خیام و ...
-تاسیس فرهنگستان ایران
-تشکیل انجمن آثار ملی
-تجدید یا تعمیر آرامگاههای بزرگان مانند فردوسی، ابنسینا، حافظ و ...
اسپینوزا از مهمترین فلاسفه تاریخ است. در کتاب "اخلاق" یه اعتقاد رایج دینهای رسمی به خدا میتازد! از نظر او هر گونه صفت انسانگونه برای خدا مردود است. خدا یک موجود نیست که ببیند، بشنود، معجزه کند یا انتظار اطاعت داشته باشد! خدای اسپینوزا در همه چیز هست و همان طبیعت و قوانین آن است
"هر چیز هست در خدا هست و هیچ چیز بدون خدا وجود نمییابد"
از نظر اسپینوزا دعا کردن بی معنی است. هدف زندگی انسان کشف قوانین خداوند در طبیعت و سر نهادن به آنها است نه توسل به دعا برای تغییر آنها!
از نظر او بهترین روش برای شناخت خدا، شناخت قوانین طبیعت است!
اسپینوزا به شدت مورد انتقاد قرار گرفت، تکفیر شد و تبعید گردید ولی افکارش در فلاسفه بعد او تاثیر شگفت داشت
آینشتاین در نامه ای ادعا میکند "فقط به خدای اسپینوزا اعتقاد دارد" هگل میگوید "شما یا پیرو اسپینوزا هستید یا اصلا فيلسوف نیستید"
به مناسبت ۲۴ نوامبر، روز چاپ "پیرامون آغاز گونهها به وسیله انتخاب طبیعی" توسط داروین و روز فرگشت
نظریه فرگشت (تکامل) با انتخاب طبیعی امروزه زیربنای زیستشناسی مدرن است.
به همین مناسبت ۳ شگفتی در مورد فرگشت به اشتراک گذاشته شده است ۱- ماهی های استخوانی از نظر ژنتیکی به انسانها شبیهتر هستند تا کوسه ها https://t.center/pubethicsmums/2146
۲- چرا فرگشت در طراحی از انسانها برتر است؟ چون چیزی در اختیار دارد که انسانها ندارند! در پست زیر بحث شده است https://t.center/pubethicsmums/2147
چگونه مارمولکی به نام گکو میتواند با استفاده از نانوتکنولوژی! بر جاذبه غلبه کند.
یکی از شگفتی های دنیای حیوانات، نحوه غلبه گکو بر جاذبه است. گکو قادر است از سطوح بسیار صیقلی آویزان شود و این کار را بدون نیاز به ترشح مواد چسبناک انجام میدهد.
نیروهای وادروالس که نوعی نیروی بسیار ضعیف بین مولکولها و اتمها در فواصل بسیار نزدیک به هم هستند؛ در ابتدای قرن بیستم توسط یوهان واندروالس، فیزیکدان هلندی، توضیح داده شدند.
واندروالس در سال ۱۹۱۰ موفق به دریافت جایزه نوبل شد. #نوابغ_علم