حیات به شکل فعلی بر روی کره زمین وابسته به خاک است. خاک یک اکوسیستم کامل و بینظیر و پیچیده از میکروارگانیسم ها، بقایای گیاهان، حشرات و کرمها و قارچها است. تشکیل خاک فرایندی بسیار کند و پیچیده و شکننده است و برای تشکیل یک لایه خاک پنج میلیمتری، ۱۰۰ سال زمان لازم است.
هر قاشق چایخوری خاک بیش از تمام انسانهای کره زمین، موجود زنده میکروسکوپی دارد. خاک پس از اقیانوسها، بزرگترین محل به دام انداختن کربن و پیشگیری کننده از گرمایش زمین است.
در سالهای اخیر با فرسایش خاک عملا این منبع غیر قابل جایگزینی را با سرعتی بالا از دست میدهیم. اگر چاره ای نیندیشیم با از دست رفتن خاک، زمین غیر قابل سکونت خواهد شد.
به مناسبت ۴ دسامبر سالمرگ هانا آرنت آرنت از بزرگترین فلاسفه قرن ۲۰ است که شهرت عمده اش در بررسی ریشه های حکومتهای تمامیت خواه یا توتالیتر است.
او در کتاب "ریشه های توتالیتاریسم" خصوصیات حکومت توتالیتر را بیان کرده و دو مثال عینی آلمان هيتلری و شوروی استالینی را توضیح میدهد حکومت توتالیتر -با تبدیل مردم به توده مطیع عمل میکند -قدرت سخت را از نیروی نظامی به نیروی پلیسی مخوف انتقال میدهد -تلاش برای جهانی شدن دارد -زیربنای تئوری آن ایدئولوژی است مانند برتری نژادی نازی ها یا جنگ طبقاتی کمونیسم
از نظر آرنت حکومت توتالیتر یک مساله جدید در تاریخ سیاسی جهان است و با سایر حکومتهای خودکامه تاریخ تفاوت عمده دارد. این تفاوت در تلاش برای انقیاد تکتک افراد جامعه از طریق ایزوله کردن اشخاص است. در حکومتهای خودکامه قبل از توتالیتاریسم، سرکوب سیاسی مخالفان نقش اصلی را داشت و در توتالیتاریسم تهی کردن تک.تک افراد از فردیت و تلاش برای ایجاد توده مطیع و سر به زیر.
آیا فقط انسان برده دار است؟ به مناسبت ۲ دسامبر روز جهانی برای لغو بردهداری
زندگی انگلی در موجودات زنده را میتوان نوعی برده داری حساب کرد یعنی گونه ای از موجودات برای بقاء وابسته به جاندار دیگری باشند ولی برای جاندار دیگر سودی نداشته و بالقوه زیان آور باشند.
نوعی زندگی انگلی ویژه در جانوران به خصوص حشرات جالب توجه است که بیش از هر چیز به برده داری شبیه است!
معروفترین آنها مورچه رباینده است. این مورچه ها کمین کرده و در حمله ای به لانه گونهای دیگر از مورچه، لارو آنها را میرباید! زواید دهانی آنها برای ربودن لارو سایر مورچه ها تکامل یافته است. آنها لارو ها را با ترشحات هم بوی خود ِآغشته میکنند و لاروها پس از بلوغ تصور میکنند جزو کلونی رباینده ها هستند ولی عملا بردهای بیش نیستند. آنها نه تنها غذا تهیه میکنند، غذا هضم کرده و به خورد ربایندگان خود میدهند چرا که زوائد دهانی ربایندگان عملا توانایی استفاده از غذا را به آنها نمیدهد فیلم در مورد همین رابطه انگلی عجیب است
چگونه سلاخی شامپانزهها در جنگلهای آفریقا منجر به ایجاد اپیدمی ایدز در جهان شد.
در دهه ۸۰ میلادی، گروهی از مردان همجنسگرا مبتلا به عفونتهای فرصتطلب و تومورهای بسیار نادر شدند. بیماری مشابه آنها در بیماران هموفیلی و دریافت کنندگان فرآورده های خونی هم تشخیص داده شد. در مدت کوتاهی ویروس HIV تشخیص داده شد.
منشاء HIV با کشف ویروس مشابه در میمونها مشخص شد (SIV). با تحلیل ژنتیکی ویروس مشخص شد که ویروس برای اولین بار حدود سال ۱۹۰۸ از شامپانزه های بیمار به انسان منتقل شده است. احتمالا از طریق زخم دست افرادی که شامپانزه ها را برای تهیه خوراک سلاخی میکردهاند! این اتفاق در جنگلهای آفریقا رخ داده است. به تدریج ویروس در نواحی مختلف آفریقا پخش شده و کم کم به تمام دنیا سرایت کرده است.
به مناسبت ۳۰ نوامبر، سالروز چاپ مقاله تاریخی یاماناکا
در سال ۲۰۰۷، شینیا یاماناکا در مقاله ای موفقیت گروهش را در تولید سلولهای بنیادی از سلولهای انسانی بالغ، اعلام کرد. "Induction of pluripotent stem cells from adult human fibroblasts by defined factors." cell 131.5 (2007): 861-72.
سلولهای بنیادی، سلولهایی هستند که توانایی تبدیل شدن به انواع مختلف سلولهای تخصص یافته بالغ زا دارند. تا قبل از مقاله انقلابی یاماناکا، سلولهای بنیادی از جنین تهیه میشدند. یاماناکا نشان داد که فقط با چهار ژن میتوان سلولهای بالغ را به سلولهای بنیادی تبدیل کرد! این چهار ژن به "فاکتورهای یاماناکا" معروفند.
یاماناکا انقلابی در علم پزشکی ایجاد کرد. او از مهمترین دانشمندان قرن بیستم است و در سال ۲۰۱۲ برنده جایزه نوبل پزشکی شد.
به مناسبت ۲۹ نوامبر، روز چاپ مقاله "گربه شرودینگر" با وجود دقت بینظیر مکانیک کوانتوم، این نظریه با مشاهدات روزمره در جهان ماکروسکوپیک در تضاد است. در مکانیک کوانتوم یک ذره میتواند در حالت برهمنهی کوانتومی باشد یعنی در آن واحد در حالتهای مختلف باشد. وقتی ذرات با جهان ماکروسکوپیک تعامل داشته باشند (مشاهده شوند) فقط یکی از این حالات مشاهده خواهد شد. طبق نظر بسیاری از فیزیکدانها، مشاهده یک ذره باعث کلاپس تابع موج آن میشود! اروین شرودینگر با نارضایتی از این تفسیر، آزمایش ذهنی معروفش را طراحی کرد. گربه ای با یک بمب در حالت برهمنهی کوانتومی "سالم/منفجر شده" است در یک جعبه است. تا قبل از باز کردن در جعبه و مشاهده گربه، گربه در برهمنهی "زنده/مرده" است. یعنی در آن واحد هم زنده است و هم مرده! که یک پارادکس است. پارادوکس گربه شرودینگر نشان دهنده مشکل حل نشده اندازهگیری در مکانیک کوانتوم است: هنگام مشاهده یک سیستم کوانتومی چه اتفاقی میافتد؟ https://youtu.be/67MG6_N0msg
Schrödinger, E. Die gegenwärtige Situation in der Quantenmechanik. Naturwissenschaften. 23 (48): 807–12
آریابیگنه اولین دریادار کشته شده در نبردهای دریایی تاریخ ایران
نیروی دریایی هخامنشی یکی از مهمترین علل موفقیت این امپراطوری در فتوحات گسترده آن بود.
آریابیگنه پسر بزرگ داریوش هخامنشی بود که به نفع برادرش خشایارشا از سلطنت کنارهگیری کرد. او در سال ۴۸۰ قبل از میلاد یکی از چهار دریاسالار نیروی دریایی هخامنشی در نبرد سالامیس علیه یونانیان بود.
او طی نبرد کشته شد و جسدش را به آب انداختند. دریاسالار دیگر نیروی دریایی هخامنشی جسد او را شناخت و از آب گرفت.
نبرد دریایی سالامیس از مهمترین نبردهای دریایی تاریخ است و با شکست نیروی دریایی هخامنشی به پایان رسید.
نقاشی به اشتراک گذاشته شده توسط ویلیام رینی کشیده شده و صحنه کشته شدن آریابیگنه در نبرد سالامیس است.
به مناسبت ۵ آذر سالروز مرگ محمد علی فروغی محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) از مهمترین چهره های تاریخ معاصر ایران است که بیش از هر شخص دیگر در مدرنسازی ایران نقش داشته است. او اولین و آخرین نخستوزیر رضاشاه است. البته از استبداد رضاشاه بی نصیب نماند و با اعدام پدر دامادش در واقعه گوهرشاد مورد غضب قرار گرفت و خانه نشین شد. ذکر شده است که وقتی از او پرسیدند چرا برای پدر دامادش در واقعه گوهرشاد پادرمیانی نمیکند بیت زیر را خوانده است:
در کف شیر نر خونخوارهای غیر تسلیم و رضا کو چاره ای
خدمات عظیم او به ایران غیرقابل شمارش است
-ترجمه و تالیف کتب متعدد از جمله اولین کتاب حقوق و اقتصاد به فارسی، اولین کتاب مدون در مورد فلسفه غرب (سیر حکمت در اروپا) و ...
-تصحیح کلیات سعدی، رباعیات خیام و ...
-تاسیس فرهنگستان ایران
-تشکیل انجمن آثار ملی
-تجدید یا تعمیر آرامگاههای بزرگان مانند فردوسی، ابنسینا، حافظ و ...
اسپینوزا از مهمترین فلاسفه تاریخ است. در کتاب "اخلاق" یه اعتقاد رایج دینهای رسمی به خدا میتازد! از نظر او هر گونه صفت انسانگونه برای خدا مردود است. خدا یک موجود نیست که ببیند، بشنود، معجزه کند یا انتظار اطاعت داشته باشد! خدای اسپینوزا در همه چیز هست و همان طبیعت و قوانین آن است
"هر چیز هست در خدا هست و هیچ چیز بدون خدا وجود نمییابد"
از نظر اسپینوزا دعا کردن بی معنی است. هدف زندگی انسان کشف قوانین خداوند در طبیعت و سر نهادن به آنها است نه توسل به دعا برای تغییر آنها!
از نظر او بهترین روش برای شناخت خدا، شناخت قوانین طبیعت است!
اسپینوزا به شدت مورد انتقاد قرار گرفت، تکفیر شد و تبعید گردید ولی افکارش در فلاسفه بعد او تاثیر شگفت داشت
آینشتاین در نامه ای ادعا میکند "فقط به خدای اسپینوزا اعتقاد دارد" هگل میگوید "شما یا پیرو اسپینوزا هستید یا اصلا فيلسوف نیستید"
به مناسبت ۲۴ نوامبر، روز چاپ "پیرامون آغاز گونهها به وسیله انتخاب طبیعی" توسط داروین و روز فرگشت
نظریه فرگشت (تکامل) با انتخاب طبیعی امروزه زیربنای زیستشناسی مدرن است.
به همین مناسبت ۳ شگفتی در مورد فرگشت به اشتراک گذاشته شده است ۱- ماهی های استخوانی از نظر ژنتیکی به انسانها شبیهتر هستند تا کوسه ها https://t.center/pubethicsmums/2146
۲- چرا فرگشت در طراحی از انسانها برتر است؟ چون چیزی در اختیار دارد که انسانها ندارند! در پست زیر بحث شده است https://t.center/pubethicsmums/2147
چگونه مارمولکی به نام گکو میتواند با استفاده از نانوتکنولوژی! بر جاذبه غلبه کند.
یکی از شگفتی های دنیای حیوانات، نحوه غلبه گکو بر جاذبه است. گکو قادر است از سطوح بسیار صیقلی آویزان شود و این کار را بدون نیاز به ترشح مواد چسبناک انجام میدهد.
نیروهای وادروالس که نوعی نیروی بسیار ضعیف بین مولکولها و اتمها در فواصل بسیار نزدیک به هم هستند؛ در ابتدای قرن بیستم توسط یوهان واندروالس، فیزیکدان هلندی، توضیح داده شدند.
واندروالس در سال ۱۹۱۰ موفق به دریافت جایزه نوبل شد. #نوابغ_علم
چرا اول آذر روز اصفهان و نماد قوس نماد اصفهان است.
بیان نامه مصوب اصفهان شناسان در این باره
« ... از آنجا که احداث باروی حفاظتی یا حصار بزرگ اصفهان به منظور تضمین امنیت شهر تاریخی اصفهان در دوران دیلمیان و در زمان حسن رکن الدوله دیلمی ( 366 - 322 هجری قمری ) صورت گرفت و برپایی این باروی امنیتی به عنوان نقطه عطفی در تاریخ اصفهان شناخته می شود ، یاد روز آن رویداد تاریخی از این روی شایسته تر از دیگر پیشنهادهاست . همچنین چون در آن زمان برپایی باروی بزرگ اصفهان بر بنیان زایچه این شهر در آذر ماه ( برج قوس ) صورت گرفت ، لذا روز یکم آذر ماه هر سال ( مطابق با 22 نوامبر ) به عنوان روز نکوداشت اصفهان برگزیده می شود . همچنین نگاره تاریخی منقوش بر کاشی کاری های سردر بازار قیصریه اصفهان که با اقتباس از صورت فلکی برج قوس ( آذر ماه ) و با محتوایی متعالی طراحی شده است ، به عنوان نماد این روز گزیده شد. » https://www.youtube.com/watch?v=3f4Q_EEZPt8
اصفهان یکی از مهترین شهرهای ایران است و پر از بناهای تاریخی مهم و شگفت انگیز است.
یکی از بناهای مهم اصفهان "منارجنبان" است. خصوصیت منحصر به فرد این بنا جنبش یک مناره به دنبال تکان دادن مناره دیگر است. منارجنبان در واقع مزار ابوعبدالله کارلادانی است که در سال ۷۱۶ هجری وفات یافته و ساختن بنای منارجنبان هم به همان زمان بازمیگردد.
علت تکان خوردن مناره و بنا به دنبال تکان دادن مناره دیگر به احتمال زیاد خاصیت رزونانس است.
به مناسبت ۲۰ نوامبر روز جهانی کودک به نام خداوند رنگینکمان
چرا نوزاد انسان بسیار ناتوان به دنیا می آید؟ بر خلاف بسیاری از جانوران که نوزادان با مغز کاملا پیشرفته دارند که توانایی دویدن و حفاظت از خود را در لحظاتی پس از تولد دارا هستند، نوزاد انسان بسیار ناتوان است
۱-مغز انسان بسیار بزرگ است و امکان تولد یک مغز بزرگ از کانال زایمان وجود ندارد به همین دلیل نوزاد با مغز نارس به دنیا میآید ۲-متابولیسم پایه زن باردار در پایان بارداری دیگر امکان بیشتر شدن را ندارد و نمیتواند نیازهای جنین را برطرف کند. به همین دلیل نوزاد با مغز نارس به دنیا میآید.
به علت نارس بودن مغز نوزاد انسان، والدین مجبور به نگهداری از نوزاد تا مدتهای طولانی هستند. این مرحله از زندگی در طی تکامل طولانی اجداد انسان منجر به افزایش هوش و قدرت ذهنی و هوش اجتماعی گونه انسان گردید.
فیلم در مورد همین مساله است!
*مرحوم مادربزرگ بنده هم توجیه خودش را داشت. وقتی خدا موجودات را خلق کرد از آنها پرسید چه کسی نوزاد تو را نگه میدارد؟ حیوانات گفتند:خدا! انسان گفت خودم! خدا هم گفت پس برو خودت بچه ات را نگه دار! https://t.center/pubethicsmums/2476
فارابی از بزرگترین دانشمندان قرن ۳-۴ هجری و دوران طلایی اسلامی است او تقریبا در تمام علوم سرآمد بود
آثار
-احصاء العلوم: دانشهای زمان خود را طبقه بندی میکند -انبوهی کتاب فلسفی به خصوص "اغراض مابعدالطبیعه" در شرح متافیزیک ارسطو. او تلاش زیادی کرد که آراء افلاطون و ارسطو را آشتی دهد و ملقب به "معلم ثانی" است -کتاب موسیقی کبیر: مهمترین کتاب در مورد موسیقی و اصول آن است که در دوران اسلامی نوشته شده است. -آراء اهل المدینه الفاضله: از مهمترین کتب دوران اسلامی در زمینه علم سیاست. آخرین تلاش مسلمانان برای تببین سیاست بر مبنای یک فلسفه مدون است. او در این کتاب به مدینه فاضله و افرادی که شایسته حکمرانی در آن هستند میپردازد. آراء او بیشتر به شیعیان و افلاطون در این زمینه شبیه است. از نظر او هر جامعه که فاضله نباشد "مدینه الجاهلیه" است که از چیزی غیر از حکمت تبعیت میکند
به مناسبت ۱۹ نوامبر، روز جهانی توالت. مدیریت پسماندهای انسانی قدمتی دیرینه در تاریخ دارد. - ۵۰۰۰ هزار سال قبل، ساکنین بینالنهرین دارای توالت مخصوص در خانه بودند که به فاضلاب متصل میشد - ۴۰۰۰ سال قبل، در بعضی شهرها در تمدن دره سند، هر خانه توالت خصوصی داشت که به سیستم فاضلاب شهری متصل بود. - با سقوط امپراطوری روم، مدیریت پسماند در اروپا به قهقرا رفت و دفع فضولات انسانی به داخل کوچه ها عادی شد! - ۱۵۹۶: جان هرینگتون اولین سیفون توالت را اختراع کرد. -۱۷۷۵: الکساندر کامینگ موفق به اختراع شترگلو و رفع مشکل پس زدن بوی فاضلاب شد. - ۱۸۸۰: با اختراع شترگلوی مدرن و شناور توسط توماس کرپر، عصر توالت مدرن آغاز شد. بر خلاف تصور بسیار افراد، واژه crap به معنی مدفوع از نام توماس کرپر گرفته نشده است!
مدیریت پسماند و توالت سیفون دار از عوامل مهم کاهش بیماریهای عفونی در دنیا است امروزه ۲ میلیارد نفر دسترسی به توالت ندارند و حدود ۲.۲ میلیارد نفر نیز در مناطق با مدیریت پسماند ناقص زندگی میکنند. فیلم در مورد تاریخچه توالت بحث میکند https://youtu.be/0dYk99S98Jc کانال اخلاق نشر و منابع علمی https://t.center/pubethicsmums/2474
در پژوهشی که اخیرا به چاپ رسیده است، پژوهشگران دانشگاه برکلی کالیفورنیا موفق شدند با پخش موسیقی (دیوار اثر پینک فلوید) فعالیت الکتریکی قشر شنوایی افراد را ثبت کرده و با استفاده از روشهای هوش مصنوعی در نهایت این موسیقی را با استفاده از فعالیت الکتریکی مغز بازسازی کنند.
گرچه هنوز این موسیقی تا حدودی مبهم است ولی کاملا قابل تشخیص است. شاید بتوان گفت یک قدم به "خواندن ذهن" نزدیک شده ایم.
با بهبود تدریجی این روشها میتوان کم کم به برگرداندن شنوایی و حتی شاید بینایی به افراد ناتوان با استفاده از تحریک الکتریکی مغز امیدوار بود!
به مناسبت ۱۷ نوامبر، روز جهانی دانشآموزان لوح نشان داده شده یک روز از زندگی یک دانش آموز سومری (۴۰۰۰ سال قبل) را بیان میکند
کودک باید شب زود میخوابید و غذای مقوی دریافت میکرد و نباید دیر در کلاس درس حاضر میشد. "پدر-مدرسه" یا همان معلم در صورت هرگونه اهمال کودک دانش آموز را با چوب تنبیه میکرده است: در یک روز به خاطر شکسته بودن لوح، بیرون رفتن بدون اجازه، ایستادن بدون اجازه، حرف زدن، خط بد و بدون اجازه برداشتن یک وسیله، با چوب تنبیه میشود سپس کودک معلم را به خانه دعوت میکند و والدینش از او با شراب و غذا پذیرایی میکنند و به او هدیه میدهند! معلم پس از این هدایا، از وضعیت دانش آموز اظهار رضایت میکند و نیدابا(الهه سومری نوشتار) را با نام کودک ستایش میکند! ظاهرا این اولین مورد خودشیرینی ثبت شده یک دانشآموز در تاریخ است!
شاید بتوان آموزش را نقطه متمایز کننده انسان از سایر موجودات دانست. با آموزش میتوان تجربه نسلهای متمادی را بدون نیاز به تکرار آنها به نسلی دیگر منتقل کرد. در واقع آموزش جزء لاینفک تمدن بشری است!
در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید