#مشترکات_عرفانی🛑 نقدِ برخی بزرگان صوفیه بر صوفیه↪️ پیشتر گذشت که تصوف در هر دورهای با دوره قبل متفاوت شد، حجم شطحیات و نوآوریها و علمستیزی و شرعگریزی بعد از دوره اول، به مراتب بیشتر و عمیقتر شد. اباحیگری و شطحیات و سماع، به مرور جای علم و اعمال و آدابِ صوفیه دورهٔ اول را گرفت. در این میان برخی آداب صوفیان به شدت مورد انتقاد اقطاب صوفیه و برخی بزرگان سُنیان قرار گرفت، برخی به رهبانیت اعتراض کردند و برخی به سماع و برخی به
#شاهد_بازی و به برخی به حلول و اتحاد که به چند نمونه اشاره میکنم:
🔹 #غزالی مدعی فقاهت بود، ولی سماع و غناء را بلامانع میدانست، اما سماعِ برخی صوفیان صدای او را درآورده بود. از نگاه او "همانها که حلال و حرام را وانهاده بودند و فقط برای تخلیهٔ هواهای نفسانی سماع میکردند و در این میان به فسق و فجور نیز میپرداختند و شاهدبازی را میپسندیدند" اباحی مسلک بودند و خونشان مباح بود. ( کیمیای سعادت، ط_ انتشارت علمی و فرهنگی، ج ١ ص ٤٨٦ )
🔸 #احمد_جام از مشایخ صوفیه خراسان، ضمن اظهار تأسف از فسق و شریعتگریزی در صوفیان، معتقد بود که: "سلوک با رقص و وجد درست نمیشود، کسی که دو رکعت نماز صحیح را بلد نیست و از شرع و آدابش او را خبری نیست، و از سرود و سماع سخن میگوید، جز احمقی و دیو بردهای بیش نیست، و آن کسی که وی را صاحب کرامت مینامد، و آن دروغگوئی که میگوید از او کرامت دیدم، از او جاهلتر و احمقتر است. من نگویم سماع درویشان حرام است، اما این سماعِ مفسدان است، اندرین راه، قومی ناجوانمرد آمدند و اهل صلاح را بدنام کردند و طریق زندیقی و اباحت در امت اسلام پراکندند." ( تلخیص از: مفتاح النجات، تصحیح دکتر فاضل، ص ۴١ و ١۴٠ و ١۶٣ و ١٩١)
🔘 #هجویری صوفیِ سُنی حنفی که از قدمای این قوم محسوب شده و مرید مکتب
#جنید_بغدادی بوده و طریق "صحو" را فناگاه مردان خدا و طریق "سکر" را بازیچه کودکان میدانست ( پیشتر درباره این طرق سخن گفته شد ) از "حلولیه و حلاجیه" مینالید، و معارف آنان را خلاف توحید میدانست و معتقدانش را بیدین معرفی مینمود. در باب حلولیه میگوید: "این جماعت استناد به ابوحلمان دمشقی میکنند، و هرچند مشایخ از او سخنی در باب حلول نقل نکردهاند، و وی را از ارباب دل دانستهاند، این ملاحده وی را به حلول و تناسخ منسوب میکنند." ( کشف المحجوب، ط_طهوری، ص ٣٣٤)
و بعد اشاره میکند که این عقاید را به فارس دینوری نیز منسوب داشتهاند و گفتهاند این مذهب
#حلاج است.
هجویری عقاید دو گروه از صوفیه را به تندی و وضوح و صریح، و بدون طعن در مشایخ آنان به نقد میکشد. یکی "حلولیه" و يکی "حلاجیه" و جالب اینکه او نیز چون حلاجیه را تارک شریعت و مایل به اباحت و الحاد میداند به آنها انتقاد میکند. ( کشف المحجوب، ط _ طهوری، ص ١٦٤)
➖عبدالقاهر بغدادی، ضمن طوایف حلولیه، از "حلمانیه" نام میبرَد. اینان به أبوحلمان دمشقی منسوبند، که اصل وی از فارس بود و به دلیل سکونت در شام به دمشقی شهرت یافت. طبق برخی گزارشات اولین صوفی که
#شاهد_بازی را در صوفیه بنا نهاد وی بود. بغدادی نوشته:
"حلمانیه معتقد بودند که خداوند متعال در جسم اشخاص زیبا حلول کرده و هرجا زیبارویی میدیدند به وی سجده میکردند. و معتقد بودند هرکس چنین مسئلهای را دریابد و خداوند را در زیبارویان کشف کند، حلال و حرام از وی ساقط است." ( الفرق بين الفرق، ط _ دارالافاق الجديدة، بیروت، ص ٢٤٥ )
شبیه همین مطلب از
#مولوی درباره حلول خداوند متعال به شکلی زنی زیبا برای
#شمس_تبریزی پیشتر گذشت. معاذالله
سپس بغدادی به "حلاجیه" یعنی مریدان
#حلاج اشاره کرده که قائل به حلول روح خدا در حلاج بودند (معاذالله) و گزارشاتی از او نقل میکند، و چون پیشتر مفصل به حلاج و احوالات او پرداختم، از ذکر آن خودداری مینمایم.
◽️#جامی در مقدمه نفحات الانس، افرادی که "شرع را امری ظاهری و عوامانه میدانند و خواص را از آن بینیاز میکنند" از باطنیه و اباحیه میداند و سبب بدنامی صوفیه؛ سپس کسانی که فناءفیالله را بهانه ترک شرع و انجام منکرات کردهاند، و
#ملامتیان را که فسق و فجور را برای ملامت و اسقاط از نظر خلق سبب قرب الهی دانستهاند را از زنادقه میخوانَد.
این فقط بخشی از گزارشات موجود بود و به همین مقدار اکتفا مینمایم تا برخی که مدعیاند عرفان نمیفهمیم و فناء و اتحاد و حلول را درک نمیکنیم، دیگر چنین کلام مضحکی بر زبان نیاورند و خوب تأمل کنند که حتی بزرگان صوفیه نیز به این امور معترضند و تکفیر و تفسیق نیز کردهاند.
@moaveniyan_ir