#یادداشتها
فضیلت خودخواهی (۱)
خب بریم برای قسمت اول از معرفی و خلاصه فصل به فصل فضیلت خودخواهی. خانم رند تو پیش درآمد کتاب به سه نکته کلیدی اشاره میکنه. اول از همه با عنوان کتاب شروع میکنه که بطور قابل انتظاری تو ذهن خوانندههای اولیه سوال برانگیز بوده و ایشونم با تایید بکگراند منفی ذهنی مفهوم خودخواهی و کنتراستش با فضیلت به این شکل قضیه رو بازش میکنن:
«
تعریف دقیق و لغتنامهای واژه خودخواهی این است: کسی که به خواستهها و علایق خود سرگرم است. این مفهوم دربردارنده هیچگونه ارزیابی اخلاقی نیست و به ما نمیگوید که آیا اینکه کسی دنبال خواستهها و علایق خود باشد خوب است یا بد؛ به ما نمیگوید که خواستهها و علایق واقعی آدمی کدام است. پاسخ دادن به این چنین پرسشهایی بر عهده اخلاق است.»
نکته بعدی وقتیه که خودخواهی رو به حوزه اخلاق (که دستور و روش زندگیه) میاریم و تبدیل میشه به «
بستهای از رفتارها» با محوریت علایق و خواستههای خود که (به شرط عقلانی بودن) تو رشد آدم تاثیر بسزایی دارن؛ از همینجا گریزی میزنه به اینکه اتفاقا اخلاق مبتنی بر
دگرخواهی بیشتر مستعد آسیبزا بودنه چون: اولا هر گونه پرداختن به خواستهها و علایق خود درش تقبیح میشه و دوما خواستههای شخصی سرمنشأ اعمال قبیح و غیرانسانی معرفی میشه و توصیه میکنن به فدا کردن خواستههای خود برای دیگران.
بصورت عمیقتر، رند با جداسازی و شکاف انداختن بین انجامدهنده عمل (کنشگر) و بهرهبردار از اون عمل، مخالفه و بنظرش کنشگر باید همیشه بهرهبردار عمل خودش که با خواست و علاقه خودش صورت گرفته، باشه و هر گونه فداسازی کنشگر، فدا کردن اخلاق محسوب میشه و این مصداق اصلی بیعدالتیه:
«پس میتوان گفت نگاه دگرخواهی به انسان چیزی بیش از یک حیوان فداکار یا یک سودجوی ازخودگذشته نیست. یعنی قربانی یا انگل. از این رو جایگاهی برای مفهوم همزیستی خیرخواهانه در میان انسانها قائل نیست و مفهوم عدالت را به رسمیت نمیشناسد.»
نکته آخر برای خوانندگانیه که بسته رفتاری خودمحور، نوعی از ماکیاولیسم یا سایکوپث بودن رو به ذهنشون متبادر میکنه و میپرسن: پس آدم میتونه هر طوری که هوس کرد عمل کنه؟
«
بقای آدمی بصورت تصادفی و اتفاقی امکانپذير نیست. بلکه آدم باید اصول لازم برای بقای خود را کشف و بر اساس آن عمل کند. از این رو خودکامیهای (self-interest) آدمی را نمیتوان توسط تمایلات کور یا هوسهای تصادفی تعیین کرد بلکه شناسایی و دستیابی به آنها باید بر اساس اصول عقلانی صورت پذیرد. به این دلیل است که اخلاقعینیتگرا، اخلاقی است مبتنی بر خودکامی عقلانی یا خودخواهی عقلانی.»
اینم از پیش درآمد.
----
@lolivash