در فارسی باستان و فارسی میانه واج /ژ/ وجود نداشته و این /ژ/ های فارسی بازمانده زبان پهلوی اشکانی یا پارتی است. البته منظورم کلمات اصیل فارسی است نه واژههای فرانسوی دخیل در فارسی که آنها هم واج /ژ/ دارند.
برای مثال در واژه "شیر اوژن" جزء "اوژن" از زبان پارتی (پهلوی اشکانی) گرفته شده است. هرگاه در ریشه هندواروپایی اولیه واج /ک/ یا /گ/ داشته باشیم در ماده مضارع فارسی باستان به جایش به ترتیب واج /چ/ یا /ج/ خواهیم داشت:
ماده فارسی باستان<ریشه هندواروپایی
/k/
⏩ /č/ چ
/g/
⏩ /j/ ج
یکی از انواع دهگانه ساخت ماده مضارع این است که به ریشه، فقط a اضافه میکنیم. از ریشه -gan یا -jan به معنی 'زدن' ماده مضارع -jana در میآید که وقتی با پیشوند -ava بیاید خواهیم داشت:
ava- + jana-
⏩ ozan- فارسی میانه
ava- + jana-
⏩ ožan زبان پارتی
پس "اوژن" در کلمه "شیر اوژن" به معنی "شیر افکن" از زبان پارتی گرفته شده است.
#فریبرز_کوچکی_زاد
🇮🇷 @linguiran