نمایی از دژ کنگلو (Kangelo Castle)، یادگاری از دورۀ شاهنشاهی ساسانی در سوادکوه، مازندران؛ این دژ به «عقاب مازندران» شهرت دارد و در فهرست آثار ملّی ایران به ثبت رسیده است.
«یلدا نام دیگری است که ایرانیان برای شب چلّه به کار میبرند. معنای این واژه، یعنی میلاد، دو نظر متفاوت را دربارۀ منشأ این مراسم پدید آورده است. گروهی آن را نامی بهجامانده از رسم بزرگداشت میلاد حضرت عیسی مسیح (ع) توسط ایرانیان دانستهاند، و عدهای آن را یادمانی کهن از رسم بزرگداشت میلاد خورشید یا ایزد مهر در دینی بهنام مهرپرستی که بهزعم طرفدارانش در گذشتۀ باستانی ایران رایج بوده است، تصور کردهاند. این مقاله با ملاحظۀ متون تاریخی و ادبی، اعتبار این دو نظر را بررسی میکند و نشان میدهد که بر خلاف تصور عمومی، معنای لغوی یلدا (میلاد) ارتباطی با منشأ این مراسم کهن ندارد و این نام از متون ادبی به زبان روزمرۀ مردم عادی راه یافته است و در دورۀ اسلامی به مراسمی که از دوران کهن در موعد انقلاب زمستانی برگزار میشد و با نامهایی همچون آذرجشن و شب چله معروف بود، اطلاق شده است.»
منبع: جستارهای تاریخی، سال دهم، بهار و تابستان ۱۳۹۸، شمارهی ۱ (پیاپی ۱۹)
تأملی بر جامعه طبقاتی عصر ساسانی و تداوم آن در قرون اولیه اسلامی (با تكيه بر خاندان بختيشوع)
*نجم الدین گیلانی
چکیده : در عصر ساسانی جامعه ايران به طبقات گوناگونی تقسيم شده بـود. هـر چنـد در بسياری از منابع، از ممكن نبودن تحرک طبقـاتی در ايـن دوره سـخن رفتـه، ولـی شواهدی مبنی بر امكان تحرک و ارتقـاء طبقـاتی وجـود دارد. همچنـين، بـه نظـر ميرسد كه جامعه ی طبقاتی عهد ساسانی بيشتر به منظور تخصص گرایی و هويـت خاص هر طبقه مطرح بوده است. اين موضوع سبب ميشد مشاغل در خانـدانهـا موروثی شده و فرزندان، تجارب نياكان و پدران خـود را بـه ارث برنـد و آن را بـه نسلهای بعد از خود انتقال دهند و اين امر تا حدودی در دوره اسلامی نيز (ماننـد موروثی بودن پزشكی در خاندان بختيشوع) حفظ شد. مقالهی حاضر بـا اسـتناد بـه منابع، با روش تحليلی، به دنبال شرح و بسط موارد پيشگفته ميباشد.
بزرگمهر؛ شطرنج و تختهنرد بزرگمهر حکیم پرآوازه ایران باستان است که در دوره خسرو انوشیروان ساسانی زندگی میکرد. کسی که از صلح و دوستی میگفت، اما امروزه عده کمی درباره او میدانند ابداع تختهنرد و کشف قواعد شطرنج را به او نسبت میدهند و اندرزنامههای نسوب به او موجود است که تاثیر زیادی بر ادبیات ایران داشته