جریان اسلامی شدن ایران (شماره ۹ / بخش پایانی)

اگر علت ایمان آوردن زردشتیان ایران در درجه اول جهات اجتماعی و اقتصادی بوده که موجب قبول سریع و ظاهری دین اسلام گشته و بعداً به صورت ایمانی عمیق و واقعی در آمده است، همین علت می‌تواند نیز دلیل گرویدن سایر اهالی مملکت ایران به اسلام باشد. بدیهی است که درباره این طبقه غیر زردشتی اطلاع اندکی در دست است: زیرا اولاً تعداد آنها ناچیز بوده و ثانیاً از منابع عربی که درباره اسلام آوردن غیر مسلمانان خبر می‌دهد همه جا نمی توان به روشنی دریافت که غیر مسلمانان قبل از اسلام آوردن به چه دینی متدین بوده اند و ثالثاً از خود این مسلمانان به ندرت خبری به ما رسیده است. با این وصف باز شواهدی از طریق مسیحیان در دست است که از رو گرداندن سریع پیروان مسیحیت در فارس و نیز در نقاط دیگر و هم از گمراهی (مسیحیان) که در آن موقع آشکار گشته گفتگو می کند. (حدود سال ۷۰۰م، برابر ۸۱ هجری)، ولی این منابع به هیچ وجه جزئیات دلایل این امر را به دست نمی دهد. اگر چه دلایل فوق نیز در این مورد نزدیک و قابل انطباق به نظر می رسد: یعنی در اینجا نیز بدون تردید محرکات اقتصادی و امکان ترقی اجتماعی موثر بوده است و مقارن با این علت نیز ضرورت اینکه از مجازات رهایی یابند بی اثر نبوده است. به زودی مسیحیت فارس به کلی در هم شکسته شد، جمعیت آن بدون اینکه اثری از خود به جای بگذارد نابود گشت. وضع کلیساهای آنها نیز مناسب با این بود که به‌صورت مساجد درآید، چنانچه کراراً در تمام سرزمین ایران (بخارا در حدود سال ۷۱۰ طراز در سال ۸۱۳ و هم نزدیک اسپیجاب) نیز از این نوع تبدیل معابد به مساجد اخباری در دست است. معابد بودایی نیز به این ترتیب به صورت مساجد درآمده اند. درمقابل،  فقط آتشکده ها (به استثنای یک مورد مثل اسطخر) به عنوان اینکه مناسب مسجد نبوده اند از این سرنوشت برکنار مانده، سرانجام ویران گشتند و سپس در قرون اخیر به عنوان شاهد برجسته یک دوره منقرض و محو شده ای تجلی کرده اند. بر خلاف این امر، مقبره شاه اسمعیل سامانی که نزدیک بخارا موجود است به طور وضوح به طرز آتشکده بنا گشته و نشان می‌دهد که وی _ در خود در حد خود _ در این شیوه بنا تا اندازه ای از افکار مربوط به آتشکده ها متاثر بوده است. علاوه بر این بنای 《ایوان کسری》 در تیسفون که نام جهانی داشت، در سال ۶۳۷ (برابر ماه صفر سال ۱۶ هجری) لااقل به صورت یک مُصلای تابستانی در آمد. (ج اول _ص ۲۵۸ _ ۲۶۰)

اِشپولر،برتولد _ ایران در قرون نخستین اسلامی _ ترجمه جواد فلاطوری _  انتشارات علمی و فرهنگی_ سال ۱۳۶۹


#ستیز_و_سازش_زرتشتیان_با_اسلام
#سقوط_ساسانیان
#ساسانیان_بعد_از_حمله_اعراب
https://t.center/ketabkhaFFRF