🖊معرفی کتاب جدید آرش رئیسی‌نژاد 📚شاه و شطرنج قدرت در خاورمیانه 📥امیرتیمور شیبانی 🖇 آرش رئیسی‌نژاد، پژوهشگر و استاد دانشگاه در رشته روابط بین‌الملل، کتاب تازه خود را منتشر کرد. دکتر رئیسی‌نژاد که سابقه تدریس در دانشگاه تهران را دارد، پس از کنار گذاشته شدن از استادی این دانشگاه، در دانشگاه لندن مشغول به انجام فعالیت پژوهشی شد. عنوان کامل کتاب، «شاه و شطرنج قدرت در خاورمیانه، ایران، کردهای عراق و شیعیان لبنان» است و ترجمه فارسی آن که توسط خانم پریسا فرهادی انجام شده، چندی پیش از سوی نشرنی منتشر شده است. پیش از این نیز اث«ایران و راه ابریشم نوین: از ژئوپولیتیک راه تا دیپلماسی راه» از سوی انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده بود که با استقبال زیادی از سوی صاحب‌نظران روبرو شد. 🖇این استاد و پژوهشگر سابق دانشگاه تهران دغدغه‌های خود در رابطه با وضعیت امروز ایران در حوزه روابط منطقه‌ای و خطر عقب‌ماندگی کشور از رقابت‌های کریدوری و ترانزیتی و چالش‌های امنیتی، اقتصادی و تکنوپلیتیکی را در صفحات مجازی با مخاطبان خود به اشتراک می‌گذارد. اگر «ایران و راه ابریشم نوین» با تلفیقی دقیق و علمی از جغرافیا، تاریخ و دانش روابط بین‌الملل به تشریح موقعیت امروز ایران در مسیر شاهراه‌های تجاری می‌پردازد، «شاه و شطرنج قدرت در خاورمیانه» تلاش دارد با نگاهی ژرف و چندجانبه، بر روابط غیررسمی دولت شاهنشاهی ایران با کردهای عراق و شیعیان لبنان در بازه زمانی 1337 تا 1357 تمرکز کند. 🖇بحث برسر روابط میان بخش‌هایی از حاکمیتِ ایران با گروه‌های نیابتی منطقه‌ای و چرایی‌ها و چگونگی‌های چنین روابطی و میزان تاثیر این پیوندهای غیردولتی با این گروه‌ها بر امنیت و پیشبرد منافع ملی همچنان از موضوعات اصلی در سیاست روز چه در میان نخبگان و اهل سیاست و چه در میان عامه مردم است. با این حال، کتاب مورد بحث تنها تلاش دارد ضمن پرداختن به پویایی‌های حاکم بر شکل‌گیری، ادامه و پایان این روابط میان دولت شاهنشاهی از یک سو و کردها و شیعیان لبنان از سوی دیگر در یک بازه زمانی مشخص، دلایل آغاز پیوندهای استراتژیک میان دولت ایران با گروه‌های غیردولتی را بازشناخته، روند حاکم بر این روابط را موشکافی کند و ضمن ارجاع مخاطب به روایت‌ها، اسناد و گفت‌وگوهای دسته اول و ارزشمند، چگونگی به بن‌بست رسیدن و پایان پیوندهای میان پهلوی دوم با گروه‌های نیابتی کردی و شیعی را تشریح کند. 🖇شناخت پیشینه، روند و چگونگی پایان یافتن روابط استراتژیک میان دستگاه امنیتی و نظامی ایرانِ پهلوی و گروه‌هایی که به لحاظ دینی و قومی پیوندهایی دیرین با ایران داشته و دارند، می‌تواند خواننده را نسبت به ماهیت، چالش‌ها و چگونگی‌ این ارتباطات آگاه‌تر سازد. به موازات پرداختن به عوامل منطقه‌ای حاکم بر روابط میان شاه و گروه‌های غیردولتی، نویسنده به تحلیل چالش‌های امنیتیِ ایرانِ پهلوی در بستر جنگ سرد، نقش و دیدگاه سردمداران آمریکایی در رابطه با جایگاه ایران در منطقه نیز پرداخته است. 🖇شاید موضوع جالب‌ توجه دیگر در رابطه با این پژوهش این باشد که نویسنده تلاش کرده کشاکش و نحوه تعامل میان صاحب منصبانِ دستگاه‌های داخلی دولت شاهنشاهی، از جمله ساواک، ارتش و وزارت خارجه را نیز در رابطه با چگونگی پیشبرد رابطه با گروه‌های غیردولتی از منظر «چیدمان نهادی» داخلی تشریح کرده و به آسیب‌شناسی آن بپردازد. 🖇وقوع کودتای خونین سال 1337 شمسی در کشور عراق و پایان پادشاهی در آن کشور که منجر به حاکمیت افسران عراقی و رشد کمونیسم در این کشور شد، حاکمیت جمال عبدالناصر بر مصر و خطر پان‌عربیسم که نویسنده از آنها به ترتیب با عنوان‌های «خطرسرخ» و «خطر سیاه» یاد کرده، شاه را بر آن داشت تا با هدف ایجاد موازنه دربرابر این چالش‌ها، دست به حمایت مالی و نظامی از کردهای عراق و حمایت مالی محدود از شیعیان لبنان بزند. 🖇روابط پرتلاطم میان رهبر پرنفوذ کردهای عراق، ملامصطفی بارزانی و امام موسی صدر در قامت رهبرِ ایرانی‌تبارِ شیعیان لبنان با مقامات دولتی، نظامی و امنیتی دولت شاهنشاهی به فراخور بازه‌های زمانی متفاوت گاه با خوش‌بینی و حس تفاهم و گاه با بدبینی و بی‌اعتمادی توام بود و نویسنده با بررسی نقش بازیگران ایرانی حاضر در این «میدان»، روایتی بدیع از تاریخ روابط ایرانِ پهلوی با متحدین غیردولتی منطقه‌ای خود به دست می‌دهد. 🔹اختصاصی کانال سیاست‌نامه/ نقل با ذکر منبع مجاز است @goftemaann🦉