آیا یک ملت به زبان واحد نیاز دارد و همزبانی با خود همدلی می‌آورد؟ مفاهیمی چون «زبان مادری»، «زبان ملی» و «زبان رسمی» چگونه پدید آمدند؟ زبان‌های فراگیر میانجی، همچون فارسی، چه کارکردی در جوامع متنوع ایفا کرده‌اند؟ دانش زبان‌شناسی چگونه متولد شد و چطور به تلقی‌های نژادپرستانه از زبان دامن زد؟ سیاست‌های دستوری برای مدیریت و پالایش زبان در کشورهای مختلف چه دستاوردهایی داشته‌اند؟ آیا بدون داشتن متون مکتوب و بدون گسترش سوادآموزی می‌شد تصوری از ملت‌بودن داشت؟ جوامع مختلف و امپراتوری‌های تاریخ چگونه با پدیده‌هایی نظیر چندزبانگی کنار آمده‌اند؟ مجموعه مقالات کتابچه‌ی جدید دانشکده توسط دکتر الکساندر جباری، استاد دانشکده‌ی مطالعات آسیایی و خاورمیانه‌ی دانشگاه مینه‌سوتا و نویسنده‌ی کتاب کتاب‌«شکل‌گیری تجدد فارسی‌زبان: تاریخ زبان و ادبیات میان ایران و هند» (انتشارات دانشگاه کمبریج، ۲۰۲۳) انتخاب شده‌اند. در این مجموعه با پژوهش‌ها و تجربه‌های مختلف جهانی و تاریخ شکل‌‌گیری ذهنیت‌های مدرن درباره‌ی رابطه‌ی زبان و ملیت آشنا می‌شویم. چنانکه دکتر جباری در مقدمه‌ی این مجموعه می‌نویسد، تاریخ زبان فارسی و دلایل گستردگی آن در داخل و خارج از ایران، ماهیتی بسیار پیچیده‌تر از دیدگاه‌های ساده‌انگارانه‌ای دارد که فقط به تمجید یا تقبیح بسنده می‌کنند. تاریخ‌ فارسی، به عنوان یک زبان میانجی، نه فقط در ایران بلکه در بخش‌های بزرگی از اروپا و آسیا رابطه‌ی پیچیده‌‌ی میان زبان و سیاست را نمایان می‌کند. بسیاری از جنبه‌های اندیشیدن ما درباره‌ی فارسی امروز، مانند فارسی به مثابه‌ی «زبان مادری»، مفاهیمی کاملاً مدرن هستند. در واقع، بخش اعظمی از ایده‌های ایرانیان درباره‌ی زبان تحت‌تأثیر شرق‌شناسان اروپایی قرن نوزدهم و بیستم شکل گرفته است. فارسی از بالکان تا بنگال و آن‌سو‌تر فراگیر بود، نه به این دلیل که این سرزمین‌ها بخشی از یک «امپراتوری فارسی» بودند، بلکه به این‌ خاطر که فارسی زبان سواد بود و برای افرادی با پیشینه‌های قومی و زبانی و مذهبی گوناگون قابل دسترس. در عین حال با وجود اینکه فارسی زبانی حائز اهمیت در حکمرانی، بوروکراسی، تجارت، آموزش، مذهب، ادبیات و سایر حوزه‌ها محسوب می‌شد، به‌ندرت تنها زبان مورد استفاده‌ در این جوامع بود. فارسی همیشه جایگاه معتبرش را با زبان‌هایی همچون عربی، ترکی و … به اشتراک می‌گذاشت. این مسئله فقط مختص خارج از مرزهای ایران نبود، بلکه نباید فراموش کرد که در داخل مرزهای ایران هم در دوره‌ی صفویان در کنار زبان فارسی از زبان ترکی نیز حمایت می‌شد؛ یا برای مثال حتی زبان اول شاعرانی همچون سعدی و حافظ نیز فارسی نبود؛ بلکه این دو به زبان شیرازی باستان نیز شعر می‌سرودند. مقالات این مجموعه، روش‌های متفاوتی را برای درک زبان‌های خاص در جغرافیاهای مختلف ارائه می‌دهند که ممکن است برای اندیشیدن به وضعیت زبان فارسی مفید باشد. می‌توانید کتابچه پی‌دی‌اف را دانلود کنید و یا در لینک زیر آنلاین بخوانید: https://daneshkadeh.org/language-nationalism/ @Daneshkadeh_org