🌱 این‌ها دو مقامه کوتاه از مقامات ابوسعیدند: - گفتند: "ای شیخ! مردمانِ او در مسجد باشند؟" گفت: "در خرابات هم باشند." یعنی که توبه کنند.(چشیدن طعم وقت، ص۲۰۹) - شیخ ما را پرسیدند که "ای شیخ! مردانِ او در مسجد باشند؟" گفت: "در خرابات هم باشند."(اسرارالتوحید، ص۲۸۵) همچنان که ملاحظه می‌کنید اولین مقامه متعلق به چشیدن طعم وقت یعنی قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین نسخه مقامات ابوسعید است. دومین مقامه هم که درحقیقت روایت دیگری از همان مقامه اول است متعلق به اسرارالتوحید متاخرترین و کاملترین نسخه مقامات شیخ است. دوستان این کانال احتمالا می‌دانند که محمدبن منور نویسنده اسرارالتوحید بخش زیادی از مقامه‌های خود را از کتابی با عنوان حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر که در فاصله بین چشیدن طعم وقت و اسرارالتوحید نوشته شده نقل کرده است. من در فایل صوتی مقامه‌های ابوسعید به قدر کافی در باره این سه مجموعه حرف زده‌ام و دیگر نمی‌خواهم آن‌ها را تکرار کنم. نکته قابل تامل مقامه حاضر این است که در یک نسخه، جمله "یعنی که توبه کنند" به عنوان جمله‌ای الحاقی در پایان سخن ابوسعید اضافه شده و در دیگری این جمله نیامده است. حال اگر از من و شما که کمابیش با ابوسعید آشنا هستیم بپرسند با توجه به سنخ روحی و روانی ابوسعید، نگاه او به موقعیت برزخی انسان و الهیات اعتراضی‌اش، همچنین سبک سخنوری و محاجه وی، ضبط کدام نسخه یا "تاویل" را درست‌تر، معتبرتر و "ابوسعیدوارتر" می‌دانید، قطعا مقامه‌ای را انتخاب می‌کنیم که جمله "یعنی که توبه کنند" را ندارد. دلیل این انتخاب هم روشن است؛ این جمله کوتاه که آشکارا فقیهانه و متشرعانه هم هست تمام وجه آزادمنشانه، مشفقانه و مداراجویانه سخن ابوسعید را بر باد داده است. ابوسعید بارها در حکایت‌های خود نشان داده که "شرب خمر" را در جنب خطاهای دیگری چون ریا، دروغ، حسادت، پرده‌دری، ناسپاسی، عدم تحمل، کم‌فروشی، خست، تصرف در اوقاف و امثال اینها چندان جدی نمی‌گیرد و آن را گناهی نابخشودنی نمی‌داند. بهترین شاهد این دعوی هم حکایت "ساغر خمرخوارگان" است که شرح مفصلش را می‌توانید در همین کانال ببینید. این طور که از فحوای دو مقامه فوق برمی‌آید تلقی ابوسعید از "مردان خدا" یا "مردمان خدا" هم با معنای مشهور این ترکیبها - بخصوص در نظر فقها و متشرعه - بسیار متفاوت است. به همین دلیل هم هست که از منظر ابوسعید مصداق آدمهای این گروه را در خرابات هم می‌توان دید؛ از چشم کسی که آن جمله کوتاه را به سخن ابوسعید افزوده آدمها تنها وقتی که از گناهانشان توبه کنند در شمار مردان خدا قرار می‌گیرند. در حالی که ابوسعید مرد خدا دانستنِ خراباتیِ توبه‌نکرده را هم منتفی نمی‌داند. از دید ما هم که پس از هزار سال به این مقامه نگاه می‌کنیم، مهم و بدیع و شجاعانه این است که خراباتی توبه‌نکرده را بتوانی در شمار مردان خدا ببینی نه خراباتی توبه‌کرده را که امری بدیهی، محافطه‌کارانه و بی‌اهمیت است. توضیح واضحات است که در دو مقامه اخیر نص سخن ابوسعید از تصرف مصون مانده و تغییری نکرده. جمله "یعنی که توبه کنند" هم قطعا توسط راوی چشیدن طعم وقت که در مقام تفسیر سخن ابوسعید بوده یا آن که او این مقامه را از قولش نقل کرده به متن گفته شیخ اضافه شده‌است. بنابراین وقتی که سخن از تاویل جهت‌دار یا تصرف در مقامه فوق به میان می‌آوریم به مجموعه کلام ابوسعید و این جمله الحاقی که مفهوم خاصی را هم منتقل می‌کنند نظر داریم نه فقط به آن بخش اولش که گفته شیخ است و در مقامه‌های موجود هم ضبطی واحد دارد. نکته دیگری که در باره این دو روایت یا این دو ضبط  می‌توان گفت این است که علی‌الاصول روایت دستکاری شده مقامه باید متعلق به نسخه یا نسخه‌های متاخرتر باشد، در حالی که در این مورد چنین نیست. یعنی نسخه قدیمی‌تر که قاعدتا می‌بایست معتبرتر باشد دستکاری شده است. حذف آن جمله کوتاه از پایان این مقامه که معلوم هم نیست توسط محمدبن‌منور صورت گرفته یا مقامه‌نویسان پیش از او، اگر نتیجه اتفاق یا مسامحه نبوده باشد، نشان از نوعی تشخیص عالمانه یا سبک‌شناسانه دارد. انگار حذف کننده آن جمله کوتاه هم دست‌کم در این مورد مثل ما می‌اندیشیده و فکر می‌کرده این مقامه نه تنها هیچ نیازی به آن عبارت حشوگونه و بظاهر تکمیلی ندارد که با وجود آن لطف و بداعتش را هم بکلی از دست می‌دهد. برای همین هم آن جمله را به آب غمض‌عین شسته و این پاسخ موجز، پیراسته و بیرون از هنجارهای روزگار را که به انواع شفقت هم آمیخته‌ است برای ما به یادگار گذاشته. @booyedelkhoshi