🔸شبکههای اجتماعی: بستر تلاقی هویتگراییهای سیاسی و مذهبی
🔸
(نمونه: واکنشها به ترور سیدحسن نصرالله)
واکنش کاربران ایرانی شبکههای اجتماعی به ترور سیدحسن نصرالله، بهویژه در ساعات اولیهی اعلام خبر (موج اول واکنشها) موضوع مهم و شایستهی بررسی است. در رصد محدودی که داشتم، به نظر میرسد اینجا هم مثل موارد مشابه دیگر (مثل ترورهای سردار سلیمانی و اسماعیل هنیئه) شاهد فضای قطبیشدهای هستیم میان مخالفان و موافقان؛ تقابل سوگواران و شادیکنندگان. وضعیتی دوقطبی که بهویژه پس از وقایع جنبش مهسا تشدید شده است.
برداشت اولیهام در همین بررسی محدود، اینست که اولاً طیف سوگواران متنوعتر و درمقابل شادیکنندگان همگنترند؛ و ثانیاً در بین کاربران ایرانی که از ترور دبیرکل حزبالله اظهار شادمانی و رضایت کردند، دو گروه و جریان نمود بیشتری دارند: گروه اول، شاخهای از اپوزیسیون، مشخصاً سلطنتطلبان (که با توجه به مواضع رضا پهلوی و سفر اخیر وی دور از انتظار نبود)، و گروه دوم و جالبتر بخشی از بدنهی تشیع هویتی (برائتی). اگر در ادبیات گروه اول، نصرالله بهجهت اتحاد با ج.ا. و مواضع سیاسیاش منفور است، برای گروه دوم (که هنوز صفحات و مطالبشان در شبکههای اجتماعی بهویژه اینستاگرام در حال و هوای عمرکشان و نهم ربیع مانده) نفرت از نصرالله علاوه بر مخالفت سیاسی با ایران و رقابت رهبران این جریان با وی، ریشه در برخی مواضع مذهبی او (ازجمله گرایش تقریبی و احترام به شخصیتهای مقدس اهل سنت) و نیز یاریرساندنش به فلسطینیانِ «ناصبی» در غزه دارد. بههمینجهت در ادبیاتشان تعابیری چون «محشورشدن با عایشه» و نظایر آن دیده میشود. (در پیوست، نمونههایی از این مطالب را میبینید.)
نکتهی جالب دیگر، نزدیکشدن ادبیات اعتراضی/هجو سیاسی این گروه ماهیتاً مذهبگرا با گروه ماهیتاً سیاسی و غیرمذهبیِ سلطنتطلبان است؛ ازجمله در کاربرد واژگان هجوآمیزی چون «کتلت» یا «عرزشی» و... تأملبرانگیز از آن، تشکر از اسراییل و «بیبی» (نتانیاهو) برای ترورهای اخیر در کامنتهای برخی مخاطبان صفحات جریان مذکور است.
از این منظر تفاوت محسوسی میان مواضع بدنهی تشیع هویتی و تشیع سنتی مشهود است. برخلاف تشیع هویتی که در روزهای اخیر در قبال کشتار شیعیان در لبنان موضع منفعلانهای داشته که بالاترین سطح آن اجازهی آقای سیدصادق شیرازی به صرف وجوهات شرعی برای کمک به شیعیان لبنان بوده است و در موضوع ترور اخیر هم رسانههای نزدیک به آن درمجموع مواضع رضایتمندانهای گرفتهاند، جریان تشیع سنتی، بهرغم اختلاف نظر فکری و عقیدتی با بدنهی تشیع سیاسی، اما از حیث آنکه «درهرحال شیعیان هواداران حزبالله هم شیعه هستند» و برپایهی منافع مذهبی موضع منفی نشان داده و در محکومیت وقایع لبنان فعالتر ظاهر شدهاند. بهعنوان مثال به فعالیتهای گستردهی برخی مراجع و رهبران و فعالان مذهبی در عراق با هدف حمایت از آوارگان شیعهی لبنانی در روزهای اخیر و فعالشدن برخی موکبهای اربعینی برای اسکان و پذیرایی از ایشان اشاره کرد.
@mohsenhesammazaheri