هزاره جنبش یتیمان مزاری(ره)

#دایزنگی

“دای "در بعضی منابع به معنی بزرگ و قوم بزرگ و پر قدرت ، دربعضی ازتفاسیر ولغت به مادر ،دای ،دائو ودایه تفسیر شده است(بنگرید به معنی ریشه #دایکندی)درمورد پسوند #زنگی معلوماتی یافت نشد (شایدازباب مثال همانند آل زنگی که از ترکان سلاجقه که دارای حکومت بودندزنگیان دودمانی از ترکمانان بودند که از سال ۵۰۶ تا ۶۳۸ جلالی بر سرزمین‌هایی فرمان راندند که امروز در شمال عراق و سوریه واقع است. پایتخت شان نخست حلب و از سال ۱۱۵۴م دمشق به توان ریشه زنگی را یافت کرد)بخشی از تاریخ نویسان زنگ را معرب شده از #ژنگ به معنای دارای جلال و شکوه معنی کرده اند. امروزه اسامی قریب 25 قوم پر جمعیت هزاره با کلمه " دای " شروع میشود که دای کلان، دای زنگی، دای چوپان، دای فولاد، دای میرک، دایه، دایمیرداد، دای کندی، دای دهقان، دای ملک، دای بیرکه، دای زنیات، دای کیو از مشهورترین آنها است .این نکته نیز قابل یاد آوریست که اسم های بعضی از اقوام هزاره با واژه " زی " نیز آغاز میشوند .مانند زی نظر ، زی شادی ، زی جانی، زی سوار، زی ولات، زی منی و غیره . البته واژ ی " زی " با " زای " که به معنی زاده است ،یک سان نیست . " زی " در اول نام طوایف هزاره به کار میرود و" زای " در اخر نام قبایل پشتون به کار رفته و ندرتن دراخیرنام بعضی از طوایف هزاره نیز دیده میشود. مانند خردک زایی، کلو زایی، لکزایی و غیره.ضرب المثل معروفی که:« هزاره ره دی، اوغو ره زی »دایزنگی یا دای زنگی از مناطق مسکونی قدیمی هزاره‌جات است که در مناطق مرکزی  افغانستان امروزی واقع شده است. #دایزنگی شامل مناطق لعل و سرجنگل،  پنجاب،  ورس و  یکاولنگ می شود و مرکز آن لعل میباشد. ساکنان دایرنگی را مردمان هزاره تشکیل داده و به زبان  فارسی گویش هزارگی سخن می‌گویند. عمده ترین طوایف دایزنگی شامل آبه، ایسمیل، انده، اسدالله بیگ، ارداد، بچه غلام، بیگل (بیگلی)، برفی، بهسودی، تانی، ترغی، قوم شدی، حیدربیگ، خوردگ زیی، خواجه داد، دلته مور، سبز علی، دولت، دارو، سه پای، شاهی، لاکو، لکزایی، محمود، غیب علی، ماموتو، میر بچه، میر هزار، محمد بیگ، نوروز بیگ، و غیره تشکیل می دهد.
میر علیخان، میر ناصر بیگ و میر عظیم بیگ در قرن نوزدهم میرهای دایزنگی بودند که نبرد نهایی هزاره‌ها را علیه عبدالرحمان در جنگ ارزگان رهبری می‌کردند. #میر_عظیم_بیگ به بخارا در ازبکستان کنونی تبعید شد و در آنجا خاطرات خود را تحت عنوان «یاد گذشته» نوشت. از زیر قبایل آنها می‌توان به بابلی، گدی، کامیابا، کوت داغی، خوشامادی، کیریگو، میرامور، قره قل داغی، سگده، سگجوی، سگپا، سه پای، تکانا و تاکاش اشاره کرد.


@YatemanMazary