ایرانشهر- نظر شما درباره‌ی حقوق اقوام ایرانی چیست؟ آیا با دادن خودمختاری می‌توان حقوق سیاسی، اقتصادی، اداری و فرهنگی اقوام ایرانی را واقعاً تامین و تضمین نمود یا با پیاده کردن یک سیاست جدی و اصولی عدم تمرکز (دسانترالزاسیون) در سراسر کشور؟ دکتر ساعدی- چرا اقوام؟ چرا نه ملیت‌ها؟ فرق این دو در چیست؟ چرا هر وقت کلمه ملیت پیش می‌آید فوری مسئله تجزیه به ذهن بعضی‌ها متبادر می‌شود؟ در حالی‌که مسئله تجزیه در کار نیست. مگر کرد ایرانی، خود را ایرانی نمی‌داند؟ تازه وجه تفارق خودمختاری و دسانترالیزاسیون چیست؟ تعریف دقیق باید در این موارد داد... تا وقتی‌که یک حکومت دموکراتیک و مردمی سر کار نیامده باشد، نمی‌شود گفت چه کسی چه حقی داردو یا هر نوع ملیتی صاحب چه نوع حقوقی باید باشد. البته این حقوق را خود هر ملیتی تعیین می‌کند و به گدایی نمی‌نشیند که چیزی کف دستش بگذارند. تازه اگر تهمت سیاه‌اندیشی و بدبینی نزنند، باید گفت عمر دنیا نه، که عمر بشریت، به اندازه عمر بنده و شما که نیست. دُم دنیا دراز است، چه بسا کشورهایی که بوده‌اند و الان نیستند، اما زمین‌ها هستند، مردمان هستند... در شرایط فعلی خلق کُرد حقوق خود را می‌خواهند، همچنان‌که خلق ترک، یا ترکمن یا بلوچ، بله، گرفتن حقوق سیاسی و اقتصادی و فرهنگی. من آذربایجانی ترک‌زبان، مجبورم به زبان فارسی بنویسم، چرا که مجبورم. زبان من قدغن بوده و در این سن و سال خود را بی‌هویت حس می‌کنم. مسئله اصلی جنگ و جدال با حکومت مرکزی، در واقع مبارزه با تسلط و استبداد و بهره‌کشی و حق‌کشی است، مبارزه برای کسب هویت است...» منبع: گفت‌وشنودی با غلامحسین ساعدی، ایرانشهر، واشنگتن، شماره 6، دوره پنجم، 16 اردیبهشت 1362؛ به نقل از: میزگرد، شماره 11، دوره دوم، فروردین 1372، ص 22. @Sociogram2023