🔰توحید تئوریک/ توحید آمپیریک / توحید پراگماتیک : پاسخی به
پرسش دوست دین پژوه ام حسن محدثی گیلوایی
🔰@smnejatihosseini 🔹این نوشته پاسخیست( یکی
از چندین پاسخ) دم دستی و دم ذهنی ( یعنی در حد اشارت است و نیازمند تفصیل ) به
پرسش محدثی گیلوایی که تلویحا
از جنس پرسشهای فلسفه دین و الاهیات فلسفی است
(برای
پرسش اینجا را ببینید )
👇https://t.me/NewHasanMohaddesi/10539و اگر اندکی صیقل معرفتی عقیدتی نیز یابد پرسشی خواهد شد
از جنس الاهیات اجتماعی فرهنگی تاریخی که به نظر من *دست
خدا* را در جامعه و تاریخ و فرهنگ منظور خواهد کرد و در پی فهم و کشف آثار *دست
خدا* و جا پا و رد پای *توحید*در تاریخ و جامعه و فرهنگ خواهد بود .احتمالا همین منظور
پرسش محدثی گیلوایی است .
(برای تفصیل این مقوله نگاه شود به)
👇https://t.me/smnejatihosseini/8217https://t.me/smnejatihosseini/6689🔹 اما مفهوم توحید در ادیان ابراهیمی و ان گونه که در سر متن مقدس این ادیان( قرآن ) صورتبندی شده است ماهیتا مفهومی ست سهل و ممتنع .
🔻آسان و سهل است چون می گوید:
فقط یک
خدا وجود دارد؛ خدایی که صانع و خالق انسان و جهان و هستی و کیهان و نیز مهندس جهان و مدبر امور عالم و آدم است ولا غیر .
فهم این تز به قول فیلسوفان دین و الهیات دانان فلسفی چندان سخت نیست و چنین است که مانیفست دین اسلام در بدو ظهور و بروز در شبه جزیره عربستان است
(لا اله الا الله / قولوا لا اله الا الله تفلحوا) و همه پیروان اولیه و متقدم و سپس مسلمانان متاخر آن را می فهمند .
شاید شبیه این قاعده ریاضیست که یک یک است و دو نیست اما در دو یک هست در حالی که در یک دو نیست!
🔻اما در عین سهل بودن
پرسش از ماهیت و معنا و مقام توحید پیچیدگی و سخت فهمی و سخت کشفی و سخت شناسی خاصی دارد که ذهن فیلسوفان دین و الاهیات دانان فلسفی مدرن و متکلمان کلاسیک جهان یهودی مسیحی اسلامی را بخود مشغول کرده است.
🔹بی انکه خواسته باشم ادبیات تاریخی این پیچیدگی را در این کوته وبنوشته بیان کنم اجازه میخواهم به سهم و فهم و سعی خود سه تراز
از مفهوم *توحید* ( و ایضا پدیده توحید ) را مختصرا فقط طرح بحث کنم برای این که مسیری برای گفتگوی بیشتر و فهم بهتر و بیشتر و دقیق تر
از این مساله مهم ( و
پرسش مهم که محدثی گیلوایی طرح کرده ) فراهم آید .
🔹من این گونه میفهمم که اگر بخواهیم *توحید قرآنی* را
( یعنی : مفهوم - پدیده توحید انگونه که در سر متن مقدس صورت بندی شده و حالت یک گفتمان عقیدتی و یک رتوریک الهیاتی یافته است و حتی به شکل یک ایدئولوژی و دکترین عقیدتی راهنمای زیست دینی تک خداباوری متجلی شده است)
از منظر عینی و ابژکتیو و دوفاکتو ( آفاقی ) و ذهنی و سوبژکتیو و دژوره ( انفسی) فهم کنیم
لازم است که یک نگاه چند وجهی داشته باشیم. هم الاهیاتی نگاه کنیم و هم فلسفی نظر کنیم و هم عرفانی تامل کنیم و هم علمی در آن تدبر کنیم و همنهایتا این که انسان شناختی و جامعه شناختی آن را مورد تفحص و کاوش قراردهیم .
پر پیداست فن دانش مدرن *هرمنوتیک دینی الاهیاتی* که روش منقح و متقنی برای فهم الاهیات متن مقدس و زبان دینی و مفاهیم دینی و معرفت دینی و تشخص یافتگی خداوند است به ما در این راه کمک زیادی خواهد کرد.
بر این مبنا به گمان من چند ایده-مفروض زیر قابل طرح اند.اینها را می توان فروتنانه فعلا خط سیرهای راهنمای رسیدن به پاسخ آن
پرسش مهم ( که مورد نظر محدثی گیلوایی نیز هست ) لحاظ کرد .
🔻ایده توحید تئوریک
وفق این ایده *توحید * به ما می گوید که جهان و انسان را فقط یک خالق صانع مهندس مدیر مدبر است که ازلی و ابدی است
( به گفته قران : هوالاول و الآخر/ و به گفته امام سجاد : الحمد الله الاول بلا اول کانقبله و الآخر بلا آخر کان بعده ).
🔻ایده توحید آمپیریک
وفق این ایده معنای * توحید* جز این نیست که طبیعت و انسان و هستی و جهان مخلوق خداوند اند و به تجربه انسانی و با تحسس و تجسس و تفحص و تامل می توان وجود مقتدر و علیم و بصیر و سمیع
خدا را در همه جا
از فراز تا فرود حس کرد
از دل کهکشان ها تا زیست خاکی و
از دنیای فانی تا آخرت باقی
(به گفته امام علی : عالی فی دنوه دانی فی علوه )
🔻ایده توحید پراگماتیک
این ایده هم به ما میگوید چون فقط یک خدای خالق صانع مدیر مدبر مهندس عالم و آدم وجود دارد که خدایی است علیم و قدیر و سمیع و بصیر پس می توان و شایسته و منطقی و عقلی و اخلاقی است که فقط این
خدا راهنمای زیست فردی وگروهی و جمعی قرار گیرد چون آثار وجود چنین خدایی در زندگی می تواند باورمندان به او را
از شر هر خداگونه زمینی و طاغوت و بت های کلاسیک و مدرن و پست مدرن رهایی دهد و انسان باورمند را به رهایی و رستگاری معنوی مدنی اخلاقی عقلانی رهنمون گرداند .
Tehran
18 01 1403
@smnejatihosseini #پرسش_از_خدا #پرسش_از_توحید #محدثی_گیلوایی #نجاتی_حسینی