🔶 فرایند کاهش دینگرایی در ایران معاصر، نشانهها، زمینهها و راه حلها
🔸در حاشیه مصاحبۀ دکتر حسن محدثی با عنوان «
روحانیت بازندۀ قمار تاریخی»
✅ جعفر نکونام 6 بهمن 1402
1️⃣ نشانههای فرایند کاهش دینگرایی در ایران معاصر
🔸شاید برخی به امثال فرزانۀ گرامی جناب آقای دکتر حسن محدثی گلایه کنند که ایشان در مقام سیاهنمایی و تشویش اذهان عمومی هستند؛ اما بسیار دردناک است که باید اعلان کرد، احساس عمومی و بررسیهای جامعهشناختی حاکی از این است که دینگرایی در جامعۀ ایرانی در حال افول است.
🔸برخی از مهمترین نشانه های آنها هم از این قرار است:
▪️الف. تعطیلی یا خالی از جوانان شدن بسیاری از مساجد
▪️ب. رو به فزونی نهادن اعراض از مناسک دینی
▪️ج. گسترش بیحجابی به منظور مقابله با دین و نظام
▪️د. کاهش حرمت و منزلت روحانیت نزد تودۀ مردم
2️⃣ زمینههای کاهش دینگرایی ایران معاصر
🔸مرور و جمعبندی
یادداشتهایی که فاضل گرامی جناب آقای دکتر حسن محدثی در زمینۀ تجربۀ دینداری در کانال خود منتشر کرده است، نشان میدهد که مردم علل و زمینههای افول دینداری خود را به قرار ذیل بیان کردهاند:
▪️الف. تعارض آموزههای دینی با مدرنیته مثل احکام تبعیضآمیز میان زنان و مردان/ ناسازگاری تعالیم دینی با علائق فطری مثل علاقه به موسیقی
▪️ب. توجیه عقلی نداشتن آموزههای دینی/ پاسخ قانع کننده نداشتن علمای دینی در برابر سؤالات دینی
▪️ج. ناواقعگرایی آموزههای دینی مثل عدم احساس حضور خدا و عدم استجابت دعا و عدم رؤیت امام زمان
▪️د. رفتار فاسد یا ریاکارانه مذهبیها/ مواجهۀ خشن و تنفرآمیز مذهبی ها با ناهمفکران و ناهمدینان
▪️هـ. انحصارطلبی حکومت دینی و عدم تحمل تکثر و خشونتورزی با مخالفان نظیر اخراج دانشجویان و استادان از دانشگاه/ استفادۀ ابزاری حکومت از دین
🔸همۀ این عوامل و زمینهها در یک چیز خلاصه میشود و آن مقابلۀ نهاد دین با خواستهها و دانشهای مدرن بشری است که از آن به تعارض سنت و مدرنیته تعبیر میشود.
3️⃣ راه حلها در زمینۀ کاهش دینگرایی ایران معاصر
🔸به این سؤال که چه راه حلی وجود دارد که افول دینداری جامعۀ ایرانی رو به کاهش بگذارد، یک پاسخ کلی میتوان داد و آن این است که تمام آن عوامل و زمینههایی که باعث دینگریزی جامعه شده است، حذف شوند و به جای آنها عوامل و زمینههایی پدید بیاید که عکس آن عوامل و زمینهها باشد.
🔸با تکیه بر این پاسخ کلی نسبت علل و زمینههای پنجگانۀ پیشگفته که به دینگریزی جامعۀ ایرانی منجر شده است، میتوان راه حلهای ذیل را پیشنهاد کرد:
▪️الف. رفع تعارض آموزههای دینی با مدرنیته یا علائق فطری مردم؛ یعنی آن آموزههایی که با مدرنیته و علائق فطری مردم مخالف است، حذف گردد و به جای آنها آموزههایی به میان بیاید که موافق مدرنیته و علائق فطری مردم باشد.
▪️ب. به دست دادن توجیه عقلی اقناعآور نسبت به آموزههای دینی فاقد توجیه عقلانی و یا کنار گذاشتن آن آموزههایی که توجیه عقلی اقناعآوری ندارند.
▪️ج. کنار نهادن گزارههایی که واقعگرایی ندارند و باعث سرخوردگی مردم از دین میشود و جایگزینی گزارههایی که با واقعیت انطباق دارند و میتوانند کارکرد مثبتی در زندگی مردم داشته باشند.
▪️د. اولویت دادن به رفتار اخلاقی به جای رعایت ظواهر دینی/ مواجهۀ نرم و محبتآمیز مذهبی ها با ناهمفکران و ناهمدینان
▪️هـ. تکثرگرایی سیاسی و تحمل گرایش های مختلف سیاسی و فرهنگی و ترویج رواداری دینی
🔸تمام این راه حلها را میتوان در یک راه حل خلاصه کرد و آن این است که باید نهاد دین از تقابل با خواستهها و دانشهای مدرن بشری کنار بکشد و به سخن دیگر، تعارض میان سنت و مدرنیته را حل کند و به واقع نهاد دین بر همان موجی سوار شود که روند رو به پیش مدرنیته جریان دارد؛ چون این موج رو به پیش مدرنیته هرگز متوقف نخواهد شد و به شرایط گذشته هرگز باز نخواهد گشت که نهاد دین، از اقتدار انحصاری یا غالب خودش بر دیگر نهادها از جمله نهاد علم و سیاست و اقتصاد برخوردار بود.
🔸حاشیههایی بر یادداشتهای دکتر حسن محدثی🔸عوامل تسریع رنسانس ایرانی نسبت به رنسانس اروپایی🔸مرگ یا تجدید حیات دین🔸محکوم به شکست بودن دین زورکی🔸شیوۀ مواجهه با دینگریزی🔸عشق مطلق و دینگریزی🔸راهکارهای رونقبخشی به بازار دین در نگاه روشنفکران🔸سبب کاهش دینداری بعد از انقلاب🔸هزیمتپذیری اجبارهای دینیhttps://t.center/dineaqlani