🔅 یک بنگلادش و دو سقوط: اوراق سفید منتشر شده درباره تجربه توسعه در بنگلادش چه می‌گویند؟ #اقتصاد_سیاسی 🔹برای سال‌های متمادی از روند توسعه بنگلادش به عنوان یک معجزه یاد می‌شد و رشد متوسط ۷ درصدی در سال‌های پیش از همه‌گیری کووید-۱۹، مهم‌ترین پشتوانه عوامی لیگ برای تبرئه خود از اتهام اقتدارگرائی و توجیه حکومت طولانی مدت به شمار می‌رفت. تظاهرات دانشجویی و اعتراضات فراگیر در ژوئیه و اوت گذشته به نخست‌وزیری پانزده ساله شیخ حسینه پایان داد و با سقوط دولت وی، به نظر می‌رسد که روایت غالب از داستان توسعه بنگلادش نیز در حال سقوط است. 🔸حتی پیش از سقوط شیخ حسینه نیز روایت غالب از معجزه بنگلادش با انتقادهای فراوانی مواجه بود و تحلیلگران و کارشناسان مخالف، بنگلادش را به مثابه نمونه‌ای شاخص از «سرمایه‌داری رفاقتی» می‌شناختند. توزیع ناعادلانه و رابطه‌محور ثروت در دوره شیخ حسینه به شدت از سوی برخی اقتصاددانان مورد انتقاد قرار گرفت و در نهایت، نارضایتی عمومی از شرایط اقتصادی و نابرابری مبدل به مهم‌ترین محرک‌ها در تظاهرات ژوئیه شدند. در پاسخ به همین نارضایتی فزاینده، دولت انتقالی برآمده از اعتراضات در یکی از اولین اقدامات خود کمیته‌ای از متخصصان را مامور بررسی جامع و مفصل مسائل و مشکلات اقتصاد بنگلادش نمود. 🔹اکنون، گزارش نهایی این کمیته در قالب سندی ۳۸۵ صفحه‌ای با عنوان «اوراق سفید وضعیت اقتصادی کنونی بنگلادش» منتشر شده که نشان می‌دهد روایت رسمی از توسعه بنگلادش اغراق‌آمیز بوده و نرخ رشد ۷ درصدی مورد ادعا از مسیر دستکاری و تحریف ارقام واقعی به دست آمده است. در یک نمونه، گزارش مذکور با استفاده از روش‌های نوین برآورد رشد (شدت روشنایی شبانه) نرخ رشد واقعی اقتصاد بنگلادش را در سال مالی ۲۰۱۸-۲۰۱۹ حدود ۳ درصد تخمین زده و معتقد است نرخ ۷ درصدی اعلامی توسط حلقه‌ای از کارشناسان و دیوان‌سالاران مستقر در نهادهای رسمی با هدف پروپاگاندای داخلی و خارجی ارائه شده است. این مسئله در خصوص سایر شاخص‌های کلان مانند نرخ تورم، نرخ بیکاری و مهم‌تر از همه نرخ فقر نیز صادق است. 🔸با این‌حال، تحریف آمار و ارقام کلان مهم‌ترین یافته این گزارش به شمار نمی‌رود و یافته‌های کمیته درباره فساد دولتی به مراتب تکان‌دهنده‌تر است؛ در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۳ در مجموع رقمی بالغ بر ۲۳۴ میلیارد دلار به طرق مختلف از بنگلادش خارج شده است. به تعبیر دیگر، معادل سالانه ۳/۴ درصد تولید ناخالص داخلی بنگلادش از طرق غیرقانونی به خارج کشور برده شده است. این منابع به روش‌های مختلفی از سفته‌بازی در بازارهای مالی تا قاچاق مواد مخدر کسب شده اند و پروژه‌های کلان زیرساختی نیز از این فساد گسترده در امان نبوده اند. این کمیته در بررسی‌های خود هزینه ۷ پروژه کلان زیرساختی را مورد ارزیابی مجدد قرار داده و دریافته است که فساد گسترده‌ای از طریق متورم ساختن هزینه عوامل، اضافه برآورد قیمت زمین و دستکاری رویه‌های خرید و تنخواه در جریان بوده است که برآورد اولیه از آن دستکم ۲۴ میلیارد دلار است. 🔹در برآوردی دیگر، تنظیم‌کنندگان گزارش معتقدند که قریب به ۴۰ درصد از بودجه تخصیص داده شده به برنامه توسعه سالانه» در پانزده سال گذشته توسط دیوان‌سالاران و مقامات دولتی بنگلادش اختلاس شده است. دکتر دباپریا باتاچاریا که هدایت این کمیته ۱۲ نفره را بر عهده داشته، در نشست خبری رونمایی این گزارش با اشاره به این ارقام بنگلادش تحت سلطه عوامی لیگ را نمونه‌ای از «تحول سرمایه‌داری رفاقتی به سیستمی از دزدان» برشمرده است. 🔸 این گزارش وضعیت نظام مالی بنگلادش را بحرانی‌تر از عمده بخش‌ها ارزیابی نموده و دستکم ده بانک را -شامل دو بانک‌ دولتی- فاقد نقدشوندگی و از نظر فنی ورشکسته دانسته است؛ چرا که وام‌های دستوری اعطا شده به حلقه‌های نزدیک به هیئت حاکمه منجر به ظهور وضعیتی گردیده که دارایی‌های نامطمئن شبکه بانکی ارزشی ۱۴ برابر هزینه احداث شبکه متروی داکا یا ۲۴ برابر هزینه احداث پل ۶/۵ کیلومتری پادما دارند. 🔹 کمیته مذکور ضمن تاکید بر ضرورت ایجاد نهادهای آماری مستقل، در جمع‌بندی خود بر این نکته تاکید ورزیده که بجز چند استثناء انگشت‌شمار، همه شرکای بین‌المللی دولت شیخ حسینه در تداوم و تثبیت این روایت غلط نقش داشته اند و کمتر نهادی در دوره طولانی استقرار عوامی لیگ در قدرت، اطلاق عنوان معجزه را به تجربه بنگلادش مورد انتقاد قرار داده است. با انتشار این گزارش مفصل، می‌توان مدعی شد که دوران این روایت به سر آمده است و در عوض، لازم است روایت‌گران توسعه به شفافیت آماری، شمول عمومی رشد و مبارزه با فساد در دیوانسالاری توجه نمایند. @GovernanceStudies