روایت تلاش رضاشاه برای ملی شدن نفت
منتشرشده در شماره 42 «تجارت فردا»
✅ رضاخان به خوبی از اهمیت نفت آگاه بود. «در زمان حکومت رضاخان تقریباً کل درآمدهای نفتی ایران خرج تجهیزات نظامی گردید.» او از امتیاز دارسی و حقوق درنظر گرفته شده برای ایران نیز خشنود نبود و از جمله در پیغامی که به هیاتمدیره وقت شرکت نفت در لندن فرستاد، اعلام کرد: «اولیای شرکت نفت باید بدانند که دولت و ملت ایران از امتیازنامه دارسی راضی نیست و باید هر چه زودتر امتیاز جدیدی که منافع ایران را به نحو اکمل تامین نماید، تنظیم گردد... اولیای شرکت باید به اصلاح این امر بپردازند و چنان که غفلتی کنند، مسوولیت عواقب امر متوجه خود آنها خواهد بود.»
✅ نارضایتی از امتیاز دارسی، تا حد زیادی طبیعی به نظر میرسید. در جنگ جهانی اول، شرکت نفت ایران و انگلیس نفت را با تخفیف به دولت انگلستان میفروخت. به گفته وینستون چرچیل، این تخفیف، سودی معادل ۵/۷ میلیون لیره نصیب این کشور کرد. از سوی دیگر، نظارت بر نحوه دریافت سهم ایران از درآمدهای نفتی نیز چندان دقیق نبود و در نتیجه به نظر میرسید بخشی از حقوق ایران به طور کامل پرداخت نمیشد. رضاخان تیمورتاش را موظف کرد سهم ایران از قرارداد دارسی را افزایش دهد. مذاکرات در نهایت بدون نتیجه بود.
✅ همزمان با مذاکرات، درآمد نفتی ایران در سال ۱۹۳۱ به ۳۰۷ هزار لیره کاهش یافت، یعنی کمتر از یکچهارم سال ۱۹۳۰. رضاخان که از کاهش درآمدهای نفتی ایران ناراحت بود، در سال ۱۳۱۱، قرارداد دارسی را ملغی اعلام کرد. مهدیقلی هدایت صحنه عصبانیت رضاخان را اینگونه توصیف میکند: «شاه تشریف آوردند و متغیرانه فرمودند دوسیه نفت چه شد؟ گفته شد حاضر است. زمستان است بخاری میسوزد. دوسیه را برداشتند انداختند توی بخاری و فرمودند نمیروید تا امتیاز نفت را لغو کنید. تشریف بردند نشستیم و امتیاز را لغو کردیم.» البته این پایان کار نبود. با حکم جامعه ملل، دو طرف مذاکرات را از سر گرفتند و در سال ۱۳۱۲، امتیازنامه جدید دارسی با تغییراتی به تصویب رسید. بر اساس این قرارداد، انگلیسیها تا ابتدای دهه ۷۰ شمسی صاحب نفت ایران بودند.
متن کامل مطلب:
https://goo.gl/AmJLNt⭕️ @EconomicsandOil#TEF #Oil #History