❤ دیل گِتَه تالش ❤

واژه شکافی ... « اردبیل »

🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸🌺🌸

« اردبیل » واژه ای تالشی می باشد که در ادامه به آن می پردازیم .

#اردبیل:

در فرهنگ فارسی عمید مقابل واژه « اَرد » اینگونه آمده است:
1- ارد : اردا ، ارتا ، ارته : درستی و راستی و پاکی، توانگری، توانایی، خشم، قهر، غضب.
2- ارد: ارت، ارته: نام فرشته ای در آیین زردشتی که نگهبان مال و خواسته، و نگهبان روز بیست و پنجم هر ماه خورشیدی است؛ و نام روز بیست و پنجم از هر ماه خورشیدی. ( فرهنگ فارسی عمید، ص 100 ).
در زبان تالشی « بیل – bil »
یعنی: « برکه آب، گودیی که آب در آن است، چیزی شبیه به استخر » ؛ و « اُردک » که از خانواده پرندگان است « بیلی – bili » گفته می شود.
این پرنده به دلیل اینکه همیشه در آب بوده است برای همین نام « بیلی » را روی آن گذاشته اند، یعنی نام مکانی که همیشه در آن است؛ به عبارتی این پرنده نام خود را از « بیل = برکه آب » گرفته است نه برعکس.
واژه « اُ – o » در ابتدای « اُردک » نیز در فارسی به احتمال معنای « آب » را می رساند.
( اُوردک – اُردک = در آب؛ درون آب؛ پرنده ای که جایش همیشه در آب است ).  بنابراین اگر معنای « ارد = پاکی و توانگری » را که در فرهنگ فارسی عمید آمده است درست بدانیم، « اردبیل » به معنای « برکه آب پاک » معنا می دهد.
ارد + بیل = اردبیل = برکه آب پاک؛ و شاید بتوان گفت برکه آب پاک و مقدسی که توانایی شفا دادن و سلامتی به بیماران را داشته است.
( قابل ذکر است که اکنون نیز آب گرم های استان اردبیل بسیار معروف و مردم برای آب درمانی به این مکانها مراجعه می کنند).
  با توجه به اینکه محل تولد و محل خیزش زرتشت پیامبر ایرانی را در منطقه تالش و آذربایجان می دانند این معنا برای « اردبیل » دور از ذهن نیست. در ضمن این « برکه آب پاک » به احتمال همان است که در بالای کوه سبلان قرار دارد.
شاید محل نیایش ایرانیان در دین کُهن هم بوده است.
نکته جالب اینکه در چندین کیلومتر به سمت غرب استان اردبیل، در خارج از مرزهای کنونی ایران، یعنی در شمال کشور عراق استان اربیل وجود دارد که در نزدیکی شهر اربیل عراق نیز دریاچه ای کوچک بر روی نقشه دیده می شود؛ که به احتمال باید همان معنای « اردبیل » را داشته باشد؛ در حالی که حرف ( د ) از نام « اربیل » در عراق افتاده است.

منبع :
از آستارا تا فومن ( تطبیق واژه هایی از گویش های مختلف زبان های تالشی و تاتی )

#ضیاء_طرقدار، نشر فرهنگ ایلیا، چاپ اول 1396، ص 101.( کانال تلگرام تاریخ آستارا).


🆔//t.center/Espiarodakora

🌸 #توانایی_زبان_تالشی

زبان تالشی – گویش شهرستان #آستارا

چُک čok : خوب ( حالت عادی )
کُک kok : خوب ( برای احوال پرسی به کار می رود . به معنای چاق نیز می باشد )
فَر far : نیک ( مفهومی معنوی و آسمانی دارد )
خُس xos : زیبا ، قشنگ ، خوب نازنین

جینَه jina ؛ جی یِه jiye : پایین عمودی
سای وِه sâyve ؛ ساوِه sâve : پایین افقی ، سرپایینی

ویندِه vinde : دیدن
داداشتِه dâdâšte : نگاه کردن

اسپَه ǝspâ : سگ بزرگ
کتَه kǝtâ : سگ کوچک

ژی ži : زنده ؛ حالت معنوی ، یعنی زنده و جاوید و آرزوی زنده بودن همیشگی برای کسی یا چیزی ؛ بژی یویش bǝžiyoyš : زنده باشی ؛ برای سپاسگزاری و آروزی جاودانگی برای کسی .
ساق sâq : زنده ؛ حالت مادی ، یعنی زنده بودن یا نبودن یک جاندار .

گی gǝy : گردن ؛ جلوی گردن
مل mǝl : گردن ؛ کنارهای گردن
کافُرَه kâforâ : گردن ؛ پس گردن

تی یه tiya : تیغ ، تیغ گیاهان
بر bǝr : خار ، خار گیاهان

لاوَه ، لَوَه lâvâ : شکم ، درون شکم ، قسمت هضم خوراک
تر tǝr : شکم ، بیرون شکم ، شکل ظاهری شکم

تور tur : دیوانه
شیت šit : عصبانی
سَفِی safey : کم عقل ، بی سر و عقل ، بی کَله

یُل yol : بزرگ ، برای انسان
گلن gǝlǝn : بزرگ ، برای اشیاء

سق sǝq : سنگ ، سنگ های آذرین ، سنگ های سخت و کوچک
کت ket : سنگ ، سنگ های رسوبی ، سنگ های بزرگ
قَیَه qâyâ : سنگ های خیلی بزرگ ، صخره

گول لو gullu : کوچک
هرد hǝrd : ریز

سارد sârd : سَرد ، هوای سرد
سارین sârin : خُنَک

گام gâm : گرم ، هوا و دمای گرم
تات tât : داغ ، هوا و دمای داغ
اُسی یِه osiye : دمای ملایم ، مانند دمای ملایم مایعات ، نه داغ نه خُنَک

ایلی ili : یکی ، یک کسی ، یک شخصی
ایللَه illa : یکی ، برای شمارش ،
ایگلَه igǝla : یک دانه ، یک عدد

واشتِه vâšte : پریدن
ویشتِه vište : جهیدن
ویتِه vite : دویدن

مُی moy : ماهی دریا
سُل sol : ماهی رودخانه

پی نوشت :
غرب و جنوب غربی دریای کاسپین منطقه تالش می باشد که در ایران کنونی غرب استان گیلان را در بر می گیرد و زبان تالشی زبان قوم تالش می باشد که از زبان های شاخه شمال غربی زبان های ایرانی می باشد .
✍ #ضیاء_طرقدار - آستارا
@tarikh_astara
🌸🍃🌸🌸🍃🌸🍃🌸🍃
تالشِ نوین
@TalesheNovin