کشف خارقالعاده سلولهای مغزی ٢٠٠٠ ساله قربانی فوران
#آتشفشان کوه
#وزوو
باستانشناسان بافت مغزی به خوبی حفظ شدهای را یافتهاند که متعلق به بقایای مردی است که تقریبا ٢٠٠٠ سال پیش در جریان حادثه فوران کوه وزوو (Vesuvius) کشته شده بوده است.
فوران کوه وزوو در سال ۷۹ میلادی، هزاران شگفتی را در اختیار باستانشناسان قرار داده است. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده است که قربانیان فوران
آتشفشان نه تنها به علت سوختگی فراوان کشته شدند، بلکه بعضی از آنها به دلیل گرمای خیلی شدید منفجر شدند (از هم گسیختند). دانشمندان همچنین دریافتهاند که گرما به حدی بالا بوده است که مغز یکی از قربانیان را به شیشه تبدیل کرده است.
طبق مطالعه جدیدی که به تازگی در مجله PLOS ONE منتشر شده است، دانشمندان بافت مغزی حفظ شده را داخل این «ماده شیشه ای» کشف کردهاند. در این مطالعه، با کمک میکروسکوپهای الکترونیکی قدرتمند، سلولهای عصبی سالم در نخاع بدن که به شیشه تبدیل شده اند، کشف شدند.
یکی از نویسندگان این مطالعه، پیر پائولو پترونه (Pier Paulo Petrone) از دانشگاه فدریکو دوم ناپل (Federico II of Naples) گفت: «کشف بافت مغزی در بقایای انسان باستان یک اتفاق غیرمعمول است. اما آنچه نادر است حفظ کامل ساختارهای عصبی سیستم عصبی مرکزی متعلق به ٢٠٠٠ سال پیش است، آن هم با چنین وضوح بی سابقهای.»
این نتایج و نتایج دیگری مربوط به تحقیقات آتشفشانی و انسانشناسی زیستی در حال انجام در هرکولانیوم (Herculaneum) به طور تدریجی پرده از جزییاتی که در گذشته مورد توجه نبودهاند بر میدارند و تصویر کاملتر و پیچیدهای از رخدادهای معروفترین فوران وزوو را در برابر ما قرار میدهند.
کوه وزوو در حدود ٢٠٠٠ سال پیش در خلیج ناپل واقع در سواحل غربی ایتالیا فوران کرد.
آتشفشان چینهای یا
آتشفشان ترکیبی (stratovolcano) در فاصله ۹ کیلومتری از شهر ناپل امروزی قرار دارد و مسبب یکی از بزرگترین فاجعههای طبیعی تاریخ امپراتوری روم است. در سال ۷۹ میلادی،
آتشفشان فوران کرد و شهرهای رومی پمپئی (Pompeii)، هرکولانیوم، اوپلونتیس (Oplontis) و استابیا (Stabiae) را نابود ساخت. بر اساس تخمینها، این فوران تا فاصله ٣٣ کیلومتری یک ابرِ غول پیکر از خاکستر آتشفشانی، دود، گازها و سنگ را در آسمان پراکنده کرد.
بقایای شیشهای مورد بررسی در مطالعه جدید در دهه ١٩٦٠ از سایت باستانشناسی هرکولانیوم گردآوری شده بودند. این بقایا که به صورت پراکنده در تختی چوبی پیدا شده بودند، متعلق به مردی حدودا ٢٠ ساله بوده است. گرمای شدید و خنکسازی سریع پس از فوران وزوو منجر به یک نمونه طبیعی شیشه شدگی[1] (دگرگونی یک ماده به شیشه) شد.
براساس این مطالعه، سیستم عصبی مرکزی قربانی در شرایط بومی خود «یخ زده بود» و ساختارهای سلول سالم باقیمانده در بافت عصبی را حفظ کرده است.
دانشمندان بافت حفظ شده مغز یک قربانی فوران وزوو را یافتند. (Image: GETTY/PIER PAOLO PETRONE et al)
یکی از محققین این مطالعه گوییدو جوردانو (Guido Giordano)،
آتشفشانشناس از دانشگاه رم (University of Roma Tre) افزود: «کشف خارقالعاده ساختارهای عصبی باستانی کاملا حفظ شده که در نتیجه شیشهشدگی بافت انسان به دست آمده است، نشاندهنده خنک سازی سریع ابرهای خاکستری آتشفشانی داغی است که در ابتدای فوران به هرکولانیوم برخورد میکنند. تجزیه و تحلیل چوبهای زغال شده در نزدیکی بقایای این مرد نیز نشان داد که دمای این محل پس از انفجار به بالاتر از ۵٠٠ درجه سانتیگراد رسیده است. سپس هرکولانیوم زیر جریانهای آذرآوری[i] گاز داغ و مواد آتشفشانی دفن شد و در نتیجه دما تا حدود ٣۵٠ درجه سانتیگراد کاهش پیدا کرد.»
[2] یک جریان آذرآواری (pyroclastic flow ) جریانی از گاز داغ و سنگ با سرعت زیاد است که میتواند با سرعت حداکثر ۷۰۰ کیلومتر در ساعت از
آتشفشان به بیرون رانده شود.
از آنجایی که احتمالا بین فوران و جریان آذرآوری فاصله زمانی وجود داشته است، شرایط برای شیشهشدگی مغز این مرد فراهم شده است.
در این مطالعه آمده است: «شیشهشدگی که یک فرآیند طبیعی است، هنگامی رخ میدهد که مایعی به زیر دمای تبدیل به شیشه برسد که تا حد زیادی به سرعت خنک سازی و گرانروی[3] مایع بستگی دارد. حفظ این ماده شیشهای حاکی از آن است که مغز در اثر قرار گرفتن در برابر جریانهای آذرآوری داغ از بین نرفته است و در این فاصله زمانی برای خنکسازی و تغییرفرم به شیشه قبل از دفن نهایی در زیر مترها آوار آتشفشانی داغ وجود داشته است.»
این نکته نشان از وجود برخی فاصلههای زمانی در طول توالی رخدادهای آتشفشانی که به تدریج موجب تخریب و تدفین شهر شده اند، دارد. این مساله نیز اخیرا در مورد پیمپئی پیشنهاد شده است.
[2] یک جریان آذرآواری (pyroclastic flow ) جریانی از گاز داغ و سنگ با سرعت زیاد است.
Archaeologyhub.ir⚛ @AndisheKonim