⭕️چرا عمده پژوهش ها و مطالعات صورت گرفته در حوزه مدیریت مناقشات (آبی) در کشور و در دنیا ناموفق بوده و هستند؟ @WaterDiplomacy 📍 سالانه بیش از صدها مقاله، مطالعه و پژوهش در حوزه «مواجهه و مدیریت مناقشات آبی» ارائه و منتشر می شود. اما بسیاری از این مطالعات و پژوهش ها، در عمل موفقیت‌‌آمیز نبوده و اثربخشی موثری نداشته‌ اند. در برخی موارد نیز حتی اجرای پیشنهادهای مطروحه ماحصل از این مطالعات، در بسیاری از حوضه‌های آبریز مشترک فروملی و فرامرزی، نه تنها منجر به تسکین مناقشات آبی نشده است؛ بلکه تشدید مناقشات را همراه داشته است. براین اساس، سوالی که مطرح است این است که: 🔵 چرا عمده مطالعات و پژوهش های صورت گرفته در حوزه مواجهه با مناقشات آبی -در مقیاس های فروملی و فراملی- ناموفق و غیرکاربردی بوده و هستند؟ 🔵 چرا علیرغم مطالعات متعدد و گسترده در حوزه مدیریت مناقشات در حوضه آبریز فلات مرکزی و #زاینده_رود، تقریباً بسیاری از این مطالعات فاقد کارکرد عملی مناسب بوده و هستند؟ 📍برای پاسخ به این سوالات باید دقت کرد که بسیاری از مناقشات آبی (مانند مناقشه زاینده‌رود)، ماهیتی اجتماعی دارد و اتکای صِرف بر راهکارهای مهندسی نه تنها منجر به تسکین مناقشه نمی‌شود، بلکه ممکن است منجر به تشدید تنش‌ها در حوضه شود. از جمله راهکارهای صرفاً سازه ای با توجیه کمیابی آب و حل مناقشات آبی! و بدون توجه درست به ماهیت و رویکردهای مواجهه با مناقشه، می توان به راهکارهای مرسوم صرفا مهندسی مانند انتقال آب‌های درون حوضه‌ای و بین حوضه‌ای، سدسازی‌ها، تغییر الگوی کشت، مکانیزه کردن سیستم‌های آبیاری یا استقبال از راهکارهایی مانند استخراج آب ژرف و استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها بدون توجه و مطالعه ابعاد اجتماعی و پتانسیل های مناقشه زای آن ها اشاره کرد. 📌متأسفانه مسوولانی که بدون دانش و آگاهی شعار و وعده حل دوساله مشکلات و مناقشات آبی در زاینده رود را می دهند از کمترین دانش تخصصی در حوزه مدیریت مناقشات بی بهره اند. 📌 بر اساس یافته‌های حاصل از پژوهش‌ صورت گرفته، علاوه بر عوامل مشهود اثرگذار بر شکل‌گیری مناقشه (مانند کمیت و کیفیت منابع آب)، عوامل بشدت موثر دیگری مانند ارزش ها، هنجارها، تاریخ، فرهنگ و هویت نیز در شکل گیری مناقشات آبی به میزان قابل توجهی دخیل هستند. بر این اساس، بررسی هم‌زمان عوامل آشکار (مانند کمیابی منابع آب و نوع تخصیص و تسهیم منابع آب) و عوامل اجتماعی اثرگذار بر مناقشات در راستای مواجهه کارآمد با مناقشه موردنظر ضرورت دارد. 📍«هویتِ اجتماعیِ» ذی‌مدخلان از جمله مهم‌ترین عوامل اجتماعی اثرگذار بر شکل‌گیری، تشدید یا تسکین مناقشات آبی است. برخی از جوامع، منابع آب و رودخانه ها را بخشی از «هویت» خود تلقی می کنند و هرگونه نگاه سایر ذی مدخلان و رقبا به منابع آبی را به‌مثابه تهدید هویت جمعی آن ها به شمار می آورند. وابستگی بسیار زیاد مصر به رود نیل، تلاش دولت و مردم افغانستان برای حفظ منابع آب فرامرزی و استفاده از ان به عنوان ابزار سیاسی و عجین شدن زاینده رود با هویت مردم اصفهان و چهارمحال‌وبختیاری، گویای تأثیر متقابل آب بر هویت ذی مدخلان و هویت ذی‌مدخلان بر نحوه بهره‌برداری از منابع آب است. در مواردی از این قبیل، در معرض خطر قرار گرفتن منافع حاصل از منابع آب برای ذی مدخلان، احتمال ایجاد مناقشات آبی را افزایش می دهد. ❌ عدم توجه به مباحث اجتماعی از جمله ارزش ها و ابعاد هویتی از یک سو، و توجه صِرف به مسایل کمی و تخصیص کمی آب از سوی دیگر در مواجهه با مناقشات آبی در حوضه‌های آبریز مشترک از ضعف‌های جدی در روش‌های مرسوم و صرفا ریاضی و مهندسی به‌منظور مواجهه با مناقشات آبی (مانند نظریه بازی‌ها و ...) محسوب می‌شوند. در روش‌های مذکور ضمن مدنظر قرار دادن پیش‌فرض «عقلانیت» و در نظر گرفتن یک سری اهداف و علائق بیرونی غیرواقعی و یا ساده گرا، نتایجی اتخاذ می‌شود که به نظر می رسد بهینه‌ترین حالت را برای طرف‌های درگیر در مناقشه به همراه دارند. ⭕️در این رویکردها و روش‌های ناکارامد و نادرست، هویت، منافع، اولویت ها و علائق و ارزش‌های ذی مدخلان درگیر در مناقشاتدر نظر گرفته نمی شود. این در حالی است که انتخاب های افراد تا حد زیادی از عوامل کلیدی مانند هویت، موقعیت اجتماعی و ارزش ها و هنجارهای پذیرفته‌شده توسط آن ها تأثیر می پذیرند و در نظر نگرفتن تأثیر چنین عواملی، که در قالب هویت افراد یا گروه ها تجلی می یابند، خطای فاحشی در ریشه یابی عوامل ایجاد مناقشه و مواجهه با آن به شمار می رود که منجر به ناکارآمدی روش‌ها و مدل‌های مذکور در مدیریت مناقشات در سیستم‌های درهم‌تنیده آبی شده است. 📎متن کامل مقاله «هویت اجتماعی و برساخت مناقشات در بهره‌برداری از منابع آب مشترک» در لینک پیوست شده قابل دسترس و مطالعه است @WaterDiplomacy