‌ - ابن‌بطوطه با شاه سریلانکا فارسی حرف می‌زد. - در گرجستان، رانندگان تاکسی رباعیِ خیام حفظ‌اند. - افتخار تاگور این بود که دیوان حافظ را حفظ بود. - مان‌موهان‌ یک کتاب نوشته دربارهٔ یک بیت حافظ. - در دورهٔ استالین که نمی‌گذاشتند زیر سر نوزادِ به‌دنیاآمده قرآن بگذارند، زیر سر بچه‌هایشان دیوان حافظ می‌گذاشتند. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ من تاریخ بسیار خوانده‌ام و می‌توانم بگویم که ما هیچ نفوذ سیاسی‌ در این نواحی نداشته‌ایم. ممکن است سلطان محمود به این نواحی می‌رفته و غارت کرده و برمی‌گشته است؛ اما این باعث این نمی‌شد که زبان ما به آنجا برود. نفوذ فرهنگی ما با نفوذ سیاسی همراه نبوده؛ بلکه هژمونی فرهنگی بوده است و این سرکردگیِ فرهنگی، هرگز رنگ سیاست به خود نگرفت. به همین خاطر، اهالی دیگر سرزمین‌ها را به خود جذب می‌کرده است. ما با سعدی و خیام و مولانا و حافظ و… به گسترش فرهنگ جهانی خدمت کردیم؛ زیرا ما از چیزهایی سخن می‌گفتیم که برایشان تازگی داشت. نذیر‌احمد حنفی، پژوهشگر و مردم‌شناس افغانستانی، می‌گوید در جزیرهٔ سوماترای اندونزی سنگ قبری دیده است که رویش نوشته بودند: «بسی تیر و دی‌ماه و اردیبهشت، بیاید که ما خاک باشیم و خشت» که از بوستان سعدی است. صمد وورغون، شاعر ملی جمهوری آذربایجان، وقتی در بیمارستان مرگ را به انتظار نشسته بود، گفته بود: «برایم رستم و سهراب بخوانید که راحت‌تر جان بدهم!» ابن بطوطه می‌گوید: «وقتی به سریلانکا رفتم، نه من زبان سریلانکایی بلد بودم و نه شاه سریلانکا زبان عربی بلد بود؛ اما هر دوی ما زبان فارسی را می‌دانستیم.» یعنی زبان فارسی، به‌عبارتی، زبان میانجی بوده است. سلطان سلیم عثمانی که با شاه اسماعیل صفوی جنگید، دیوانی به زبان فارسی دارد. سلطان سلیمان قانونی (باشکوه) هم دیوان فارسی دارد. شاعری در شوروی بوده است به‌نام یسنین که در جوانی از دست استالین خودکشی کرد. وی شیفتهٔ حافظ بود؛ تا جایی‌که گفته بود: «مرا ببرید تا قبر حافظ را ببینم.» وی را تا یکی از شهرهای قفقاز آوردند. قبری به وی نشان دادند و گفتند: «این قبر حافظ است» و او آرام گرفت. آتاتورک مبارزه کرد که زبان فارسی و عربی از زبان ترکی بیرون برود؛ اما موفق نشد و هنوز هم زبان فارسی در زبان ترکی نفوذ فراوان دارد. ـــــــــــــــــــ بررسی گسترهٔ زبان فارسی در جهان، در گفت‌وگو با حسن اَنوشه، پژوهشگر تاریخ دانشگاه کمبریج و سرپرست نویسندگان دانشنامهٔ زبان فارسی ilna.news/fa/tiny/news-765463 @virastaran virastaran.net #فارسی