SHOH VA SHOIRLAR SILSILASI Fotih Sulton Mehmet Usmonli turk sultonligining sharafli hukmdorlaridan biri. 1451-yilda 21 yoshda Konstantinopolni fath etib, Vizayntiya imperiyasiga yakun yasagan. Istanbul turklar qöliga ötgach, davlat poytaxtiga aylantiriladi. Muqaddas Sofiya ibodatxonasini masjidga aylantirishga farmon bergan va vaqf hujjatini imzolagan. Bugungi Turkiya rasmiylari Muqaddas Sofiyaning masjidga aylantirishda Fotih Sulton Mehmetning ushbu farmonini asos qilib körsatdi. Qarang, bundan 500 yil avval imzolangan farmonning hali ham kuchi bor. Fotih Sulton Mehmet xuddi Husayn Boyqaro, Bobur, Shayboniyxon, Ubaydullaxon, Amir Umarxon, Muhammad Rahimxon II kabi shoh va shoir edi. "Avniy" taxallusi bilan devon tartib bergan. Shunday, Istanbulga — Rim imperiyasining vorisi Vizantiya imperiyasi markazi Konstantinopolga islom va turk bayroğini qadagan fotih aslida shoir edi. Turkiy hukmdorlar adabiyot, san’at bilan shuğullanganlari uchun ham bu sohalarning nozik jihatlarini bilgan va shu sabab ularning davlatida madaniyat misli körilmagan darajada rivojlangan. FOTIH SULTON MEHMET AVNIY (XV asr) *** Qasdi jonim aylayibdir qancha hijron bor esa, Hey musulmonlar, damidir menga darmon bor esa. Boz savdoyi köngul hayli parishondir bu kun, Sunbulini doğ etibdur ul pari shon bor esa. Ölganim bilgach, mahallang itlari faryod etar – Menga yiğlar jam bölib bir yor-u yoron bor esa. Sen duri maknun firoqingda közim yoshin körib, Bahs etib yiğlar magarkim abri nayson bor esa. Avniy, ul husn-u jamol shohiga qul bölding va lek Senga bölmishdir musallam mulki Usmon bor esa. *** Sevding ul dilbari, söz tinglamading, voy, köngil, Aylading öz-özingi olama rasvoy, köngil, Sanga jabr aylagay-u, qilmas u parvoy, köngil, Jabra sabr aylamasang gar, netayin, hoy, köngil, Köngil, ey-voy köngil, voy köngil, ey-voy köngil. Chok bölur dasti jafo birla giriboningdir, Ğam-u mehnat tikani sanchilur domoningdir, Tökilur yerga balo tiği ila qoningdir, Har dam oğizga kelar mehnat ila joningdir, Köngil, ey-voy köngil, voy köngil, ey-voy köngil. Toleying yuzi kulib, bölmadi xandon, netayin, Yuraging dardina topilmadi darmon, netayin, Qasdinga yor chekadir xanjari burron, netayin, Beraversang bu ğam-u mehnat ila jon, netayin, Köngil, ey-voy köngil, voy köngil, ey-voy köngil. Dilbar ishqi-la etarsan nechaki nola-yu zor, Aylading sabr-u qaroring bu xayollarga nisor, Qora sochi etar olamni sening boshinga dor, Foyda ne endi, agar aylar esang tarki diyor, Köngil, ey-voy köngil, voy köngil, ey-voy köngil. Vasli dilbar-la nasib bölmadi dilshod ölmak, Dasti jabr ila yiqilgan diling obod ölmak, Domi ğamdan dil-u jon bulbuli ozod ölmak, Necha kundir ishing afğon ila faryod ölmak, Köngil, ey-voy köngil, voy köngil, ey-voy köngil. Chunki dilbar niyozingni köribon noz aylar, Nolangni tinglagayu, ishvaga oğoz aylar, Bazmi ğamda qadingi chang, yuzingi soz aylar, Nolishing pardasini Zuhraga damsoz aylar, Köngil, ey-voy köngil, voy köngil, ey-voy köngil. Bilmadim, dardi dilingning ne emish darmoni, Ölayin dard ila, lek chekmayin hech hijroni, Mehnat-u dard-u ğamin olmak uchun arzoni, Avniya sanchiladir mehnat-u ğam paykoni, Köngil, ey-voy köngil, voy köngil, ey-voy köngil. "Avniy (Fotih) devoni"dan. Mumtoz usmonli turkchasidan Suhrob Ziyo tabdili. 🐺@turkiysoz