📚 سخن پروران🖋

حضرت #مولوی

t.center/sokhansarayann 🎻

وطن واقعی من

وطن ما، به یک معنی، سرزمینی‌ست پر از صحراهای فراخ و کوه‌های بلند و رودها و دریاچه‌هایی که در درازای زمان بارها زیر پای مهاجمان مختلف کوفته شده و باز به ‌پا خاسته. ولی ما وطن دیگری هم داریم که در ذهنمان جای دارد. وطنی که #رودکی در آن چنگ می‌نواخت و #فردوسی از خِرَد و دلاوری‌های قهرمانان سخن می‌گفت، و #خیام سرگردانی انسان را بازمی‌نمایاند و #ابوسعید و #نظامی و #سعدی و #مولوی و #حافظ، با استادی حیرت‌انگیز، از ظرایف روان انسان، بیش از همه عشق، سخن می‌گفتند. این وطن را می‌توان از گزند حوادث در امان داشت. وطن من این وطن است.


مرحوم استاد دکتر #احسان_یارشاطر
۱۲ فروردین ۱۲۹۹ همدان
۱۰ شهریور ۱۳۹۷ کالیفرنیا

t.center/sokhansarayann 🎻

عالی جناب #مولوی:

مراعهدی ست با شادی که شادی آن من باشد
مراقولیست با جانان که جانان جان من باشد...

اگر هشیار اگر مستم نگیرد غیر او دستم
وگر من دست خود خستم همو درمان من باشد.

خطاط: علیرضاعرفانی

t.center/sokhansarayann 🎻

هرچیز که در جستن آنی ، آنی !

جناب #مولوی

⏰ ۸ ثانیه

t.center/sokhansarayann 🎻

▪️به چه زبانی برایِ جوانانِ این روزگار می‌توان توضیح داد که مدّت هفتصد‌سال تمام پارسی‌زبانان و پارسی‌دانان و پارسی‌خوانانِ جهان از مصر تا به چین، #سعدی را فردِ اکمل شاعری می‌دانسته‌اند. در همین قرن ما بزرگانی از نوع #فروزانفر و #بهار و محمدعلی #فروغی، عملا، سعدی را بزرگ‌ترین شاعر می‌شناختند، حالا فردوسی را به دلایلی به کنار بگذاریم. آیا در طول این هفتصد سال، این مردم، همه در اشتباه بودند؟ نه!
حقیقت امر این است که با تحولات فرهنگی بشر، «بوطیقا»ها دگرگون می‌شود و در طول هفتصد‌سال بوطیقای فارسی‌زبانان، ثابت مانده بود و سعدی اشعرِ شعرای فارسی‌زبان بود.

امروز ممکن است #مولوی اشعرِ شعرا باشد یا #حافظ یا برای بعضی‌ها بیدل یا برای بعضی‌ها فلان شاعر عصرِ حاضر، اینها همه از پیامد‌های دگرگونیِ بوطیقا‌ها است. ممکن است عمر یک بوطیقا فقط دو نسل باشد یا سه نسل و شاید هم یک نسل.

#محمدرضاشفیعی_کدکنی
📘رستاخیز کلمات، صص ۳۵۵–۳۵۴

t.center/sokhansarayann 🎻

در هرفرصتی که به دست آوردید، با آثار بزرگ ادبی ایران به خصوص چهار شاعر: #فردوسی، #مولوی، #سعدی و #حافظ آشنا شوید. کتاب‌های آنها را در نزد خود داشته باشید و از خواندنشان غافل نشوید.

خلاصه‌ای از کل حکمت و تجربۀ بشریت در این چهار کتاب جمع است. یکی از موهبت‌هایی که ایرانی دارد، آن است که زبانش فارسی است و می‌تواند این #شاهکارهای_بی‌بدیل را در زبان اصلی بخواند.


#دکتراسلامی_ندوشن


t.center/sokhansarayann 🎻

#وطن_واقعی_من
[با یاد یارِ شاطرِ فرهنگِ ایران]


▪️وطن ما، به یک معنی، سرزمینی‌ست پر از صحراهای فراخ و کوه‌های بلند و رودها و دریاچه‌هایی که در درازای زمان بارها زیر پای مهاجمان مختلف کوفته شده و باز به ‌پا خاسته. ولی ما وطن دیگری هم داریم که در ذهنمان جای دارد. وطنی که #رودکی در آن چنگ می‌نواخت و #فردوسی از خِرَد و دلاوری‌های قهرمانان سخن می‌گفت، و #خیام سرگردانی انسان را بازمی‌نمایاند و #ابوسعید و #نظامی و #سعدی و #مولوی و #حافظ، با استادی حیرت‌انگیز، از ظرایف روان انسان، بیش از همه عشق، سخن می‌گفتند. این وطن را می‌توان از گزند حوادث در امان داشت. وطن من این وطن است.

مرحوم استاد دکتر احسان یارشاطر
[بنیان‌گذار و سرویراستار دانشنامهٔ ایرانیکا، بزرگ‌ترین و جامع‌ترین پروژهٔ بین‌المللی ایران‌شناختی، بنیان‌گذار مرکز مطالعات ایران‌شناسی، و استاد بازنشستهٔ مطالعات ایرانی در دانشگاه کلمبیا نیویورک]

👈۱۲ فروردین ۱۲۹۹ همدان
۱۰ شهریور ۱۳۹۷ کالیفرنیا


t.center/sokhansarayann 🎻

از کوزه همان برون تراود که دروست


آن را که حرام‌زادگی عادت و خوست
عیبِ دگران به‌نزدِ او سخت نکوست

معیوب، همه عیبِ کسان می‌طلبد
از کوزه همان برون تراود که دروست.

#اوحدالدین‌کرمانی

بَداَصلِ گدا چو خواجه گردد نه‌نِکوست
مغرور شود، نداند از دشمنْ دوست

گر دایرۀ کوزه زِ گوهر سازند
از کوزه همان برون تراود که دروست.

#باباافضل‌کاشانی

فریاد زِ جورِ دشمن و فرقتِ دوست
کین هردو بلا به نزدِ دانا نه‌نِکوست

کردند جفا بسی نه برحق، الحق
از شیشه همان برون تراود که دروست.

#جهان‌ملک‌خاتون


طور بت شیشه‌گر نه بر وجه نکوست
زآن‌رو که طریقِ دشمنان دارد دوست

گردد زِ دلش مهرِ رقیبان ظاهر
از شیشه همان برون تراود که دروست.

#لسانی‌شیرازی

وارسته دلم همیشه وابستۀ اوست
پیوسته درین باغ به رنگ و گُل و بوست

لبریزِ محبّت است مینای دلم
از کوزه همان برون تراود که دروست.

#سرمد‌کاشانی

هرکس که خمیرمایۀ او نیکوست
اوصافِ حمیده دایمَش عادت و خوست
چون آینه خوب و زشت در وی یکسان
از کوزه همان برون تراود که دروست.
#شیخ‌عبدالهادی

خون‌گرمی کس عیان شود از رگ و پوست
حرفی به تو آگه کند از دشمن دوست

آید به زبان هرآنچه باشد در دل
از کوزه همان برون تراود که دروست.

#احمدفائطی‌ولا

هرکس که نکو بُوَد از اول نیکوست
بدخو زِ نخست تا قیامت بدخوست

نیکی زِ بدان نیاید، از نیکان بد
از کوزه همان برون تراود که دروست.

#مفتون‌همدانی

گویند سخن از گُل و بلبل نیکوست
تکرار و طنین واژهٔ خون زِ چه روست

خون است دل و زِ دل سخن می‌گویم
از کوزه همان برون تراود که دروست.

#دکترقیصرامین‌پور

تا بستر بسته منتهای غمِ اوست
از دوست چه می‌فهمد بیچارۀ پوست

تَردامن و درکِ عشق؟ جلّ‌الخالق!
از کوزه همان برون تراود که دروست.
#علی‌بداغی



خالی از خود بُوَد و پُر از عشقِ دوست
پس زِ کوزه آن تراود کاندروست.

#مولوی

فعلِ آلوده گوهر آلاید
از خُمِ سرکه، سرکه پالاید

بَد زِ بَدگوهران پدید آید
هرکسی آن کند کَزو زاید.
#عنصری‌بلخی


سیرِ تاریخیِ یک مثلِ منظوم از کوزه همان برون تراود که دروست؛ سیدعلی میرافضلی؛ پژوهش‌های ایران‌شناسی؛ ناموارۀ دکتر محمود افشار؛ هفتاد و دو مقاله اهدا شده به شادروان دکترمحمدامین ریاحی؛ به خواستاری دکترمحمدرضا شفیعی کدکنی؛ به‌کوشش نادر مطلبی کاشانی؛ بنیاد موقوفات دکترمحمود افشار؛ ۱۳۸۹؛ ج۲۰، آفرین‌نامه: ۲۶۴تا۲۷۵.

نقل از تاریخ،فرهنگ،هنر و ادبیات ایران‌زمین


t.center/sokhansarayann 🎻

#جلال‌الدین_محمد_بلخی 
معروف به #مولانا، #مولوی و #رومی
(۱۵ مهر ۵۸۶ – ۴ دی ۶۵۲ هجری شمسی)

از مشهورترین شاعران ایرانی  پارسی‌گوی است.
نام کامل وی«محمد بن محمد بن حسین حسینی خطیبی بکری بلخی» بوده و در دوران حیات به القاب #جلال‌الدین ، «خداوندگار» و «مولانا خداوندگار» نامیده می‌شده‌است.
در قرن‌های بعد (ظاهراً از قرن ۹) القاب «مولوی»، «مولانا»، «مولوی رومی» و «ملای رومی» برای وی به کار رفته‌است و از برخی از اشعارش تخلص او را «خاموش» و «خَموش» و «خامُش» دانسته‌اند.
زبان مادری وی پارسی بوده‌است.
نفوذ مولوی فراتر از مرزهای ملی و تقسیمات قومی است.

ایرانیان، افغان‌ها، تاجیک‌ها، ترک‌ها، یونانیان، دیگر مسلمانان آسیای میانه و مسلمانان جنوب شرق آسیا در مدت هفت قرن گذشته به شدت از میراث معنوی رومی تأثیر گرفته‌اند.

اشعار او به‌طور گسترده‌ای به بسیاری از زبان‌های جهان ترجمه شده‌است.
ترجمه سروده‌های مولوی که با نام رومی در غرب شناسایی شده به عنوان «محبوب‌ترین» و «پرفروش‌ترین» شاعر در ایالات متحده آمریکا شناخته می‌شود.

بیشتر آثار مولوی به زبان فارسی سروده شده‌است، اما در اشعارش به‌ندرت از ترکی، عربی و کاپادوسیه‌ای یونانی نیز استفاده کرده‌است.

مثنوی معنوی او که در قونیه تصنیف شده‌است یکی از عالی‌ترین اشعار زبان فارسی به‌شمار می‌رود. 

آثار او به‌طور گسترده در سراسر ایرانِ بزرگ خوانده می‌شود و ترجمه آثار او در ترکیه، آذربایجان، ایالات متحده، و جنوب آسیا بسیار پرطرفدار و محبوب هستند.

آثار مولانا
- #مثنوی_معنوی:  که به زبان فارسی می باشد.

- #غزلیات_شمس: شامل غزلیاتی است که مولانا به نام مراد خود #شمس سروده است.

- رباعیات: حاصل اندیشه‌های مولاناست.

- #فیه_مافیه: که به نثر می‌باشد و حاوی تقریرات مولانا است که گاه در پاسخ پرسشی است و زمانی خطاب به شخص معین.

- مکاتیب: حاصل نامه‌های مولاناست.

- مجالس سبعه: سخنانی است که مولانا در منبر ایراد فرموده است.


t.center/sokhansarayann 🎻

مثنوی هفتاد "من" #مولوی:

مَن(۱) اگر با مَن(٢) نباشم می شَوَم تنهاترین
کیست با مَن(٣) گر شَوَم مَن(۴) باشد از مَن(۵) ماترین

مَن(۶) نمی دانم کی‌اَم مَن(٧) لیک یک مَن(٨) در مَن(٩) است
آن که تکلیف مَنَ(١۰) اَش با مَن(١١) مَنِ(١٢) مَن(١٣) روشن است

مَن(١۴) اگر از مَن(١۵) بپرسم ای مَن(١۶) ای همزاد مَن(١٧)
ای مَنِ(١٨) غمگین مَن(١٩) در لحظه‌های شاد مَن(٢۰)

هرچه از مَن(٢١) یا مَنِ(٢٢) مَن(٢٣) در مَنِ(٢۴) مَن(٢۵) دیده‌ای
مثل مَن(٢۶) وقتی که با مَن(٢٧) می شوی، خندیده‌ای.

هیچ کس با مَن(٢٨) چنان مَن(٢٩) مردم آزاری نکرد
این مَنِ(٣۰) مَن(٣١) هم نشست و مثل مَن(٣٢) کاری نکرد.

ای مَنِ(٣٣) با مَن(٣۴) که بی مَن(٣۵) مَن(٣۶) تر از مَن(٣٧) می شوی.
هرچه هم مَن(٣٨) مَن(٣٩)کنی، حاشاشوی چون مَن(۴۰) قوی.

مَن(۴١) مَنِ(۴٢) مَن(۴٣) مَن(۴۴) مَنِ(۴۵) بی‌رنگ و بی‌تأثیر نیست.
هیچ کس با مَن(۴۶) مَنِ(۴۷) مَن(۴۸) مثل مَن(۴۹) درگیر نیست.

کیست این مَن(۵۰)؟ این مَنِ(۵۱) با مَن(۵۲) زِ مَن(۵۳) بیگانه‌تر
این مَنِ(۵۴) مَن(۵۵) مَن(۵۶) کُنِ از مَن(۵۷) کمی دیوانه‌تر ؟

زیر بارانِ مَن(۵۸) از مَن(۵۹) پُر شدن دشوار نیست
ورنه مَن(۶۰) مَن (۶۱) کردنِ مَن(۶۲) از مَنِ(۶۳) مَن(۶۴) عار نیست.

راستی. . .این قدر مَن(۶۵) را از کجا آورده‌ام !!؟
بعد هر مَن(۶۶) بار دیگر مَن(۶۷) چرا آورده‌ام !!؟

در دهانِ مَن(۶۸) نمی دانم چه شد، افتاد مَن(۶۹)
مثنوی گفتم که آوردم در آن #هفتاد_من(۷۰) . . . !!!


t.center/sokhansarayann 🎻

#وطن_واقعی من
[با یاد یارِ شاطرِ فرهنگِ ایران]


وطن ما، به یک معنی، سرزمینی‌ست پر از صحراهای فراخ و کوه‌های بلند و رودها و دریاچه‌هایی که در درازای زمان بارها زیر پای مهاجمان مختلف کوفته شده و باز به ‌پا خاسته.
ولی ما وطن دیگری هم داریم که در ذهنمان جای دارد. وطنی که #رودکی در آن چنگ می‌نواخت و #فردوسی از خِرَد و دلاوری‌های قهرمانان سخن می‌گفت، و #خیام سرگردانی انسان را بازمی‌نمایاند و #ابوسعید و #نظامی و #سعدی و #مولوی و #حافظ، با استادی حیرت‌انگیز، از ظرایف روان انسان، بیش از همه عشق، سخن می‌گفتند.
این وطن را می‌توان از گزند حوادث در امان داشت. وطن من این وطن است.

مرحوم استاد دکتر #احسان_یارشاطر
[بنیان‌گذار و سرویراستار دانشنامهٔ ایرانیکا، بزرگ‌ترین و جامع‌ترین پروژهٔ بین‌المللی ایران‌شناختی، بنیان‌گذار مرکز مطالعات ایران‌شناسی، و استاد بازنشستهٔ مطالعات ایرانی در دانشگاه کلمبیا نیویورک]
زاده۱۴ فروردین ۱۲۹۹ همدان
درگذشته ۱۰ شهریور ۱۳۹۷ کالیفرنیا


t.center/sokhansarayann 🎻

شب نگردد روشن از وصفِ چراغ
نام فروردین نیارد گــــــل به بـــاغ

تا ابد صوفی اگــــــر مِی مِی کــــند
تا ننوشدبــــاده کـِــــی مستی کــــند.

#مولوی


t.center/sokhansarayann 🎻

گویند که معلمی از بی‌نوایی در فصل زمستان درّاعه‌ی کتانِ یک‌تا پوشیده بود، مگر خرسی را سیل از کوهستان درربوده بود می‌گذرانید، و سرش در آب پنهان. کودکان پشتش را دیدند و گفتند: «استاد، اینک پوستینی در جوی افتاده است، و تو را سرما است، آن را بگیر.»

استاد از غایت احتیاج و سرما درجَست که پوستین را بگیرد، خرس، تیز، چنگال در وی زد. استاد در آب گرفتارِ خرس شد. کودکان بانگ می‌داشتند که «ای استاد یا پوستین را بیاور و اگر نمی‌توانی رها کن، تو بیا.» گفت: «من پوستین را رها می‌کنم، پوستین مرا رها نمی‌کند، چه چاره کنم؟»


منبع:
(جلال‌الدین محمد #مولوی. اسطرلاب حق: گزیده‌ی فیه ما فیه. انتخاب و توضیح #محمدعلی_موحد. تهران: ماهی، ۱۳۹۶، چ ۱، ص ١۴٠)

t.center/sokhansarayann 🎻

‍ #مولانا

🎇 جلال‌الدین محمد بلخی معروف به #مولانا، #مولوی و #رومی (‎۶ ربیع‌الاول ۶۰۴، بلخ یا وخش (شهر)– ۵ جمادی‌الثانی ۶۷۲ هجری قمری، قونیه) (۱۵ مهر ۵۸۶ – ۴ دی ۶۵۲ هجری شمسی) از مشهورترین شاعران ایرانی پارسی‌گوی است.

🌠 مولوی بیشتر آثارش را به زبان فارسی نوشته‌است، اما در اشعارش از ترکی، عربی و کاپادوسیه‌ای و یونانی نیز استفاده کرده‌است. #مثنوی_معنوی او که در قونیه تصنیف شده‌است یکی از عالی‌ترین اشعار زبان فارسی به‌شمار می‌رود. آثار او به‌طور گسترده در سراسر ایران خوانده می‌شود و ترجمه آثار او در ترکیه، آذربایجان، ایالات متحده، و جنوب آسیا بسیار پرطرفدار و محبوب هستند.

🌅 برخی مولوی‌شناسان (ازجمله عبدالحسین زرین‌کوب) برآنند که در دوران مولوی، زبان مردم کوچه و بازار قونیه، زبان فارسی بوده‌است.جلال الدین همایی در این رابطه به این بیت پسر مولانا (که پس از چند بیت عربی آن را سرود) اشاره می‌کند.

فارسی گو که جمله دریابند
گرچه زین غافل‌اند ودرخوابند.

🎇 #شمس_تبریزی در حدود سال ۶۴۲ قمری به مولانا پیوست و چنان او را شیفته کرد، که درس و وعظ را کنار گذاشت و به شعر و ترانه و دف و سماع پرداخت و از آن زمان طبعش در شعر و شاعری شکوفا شد و به سرودن اشعار پرشور عرفانی پرداخت. کسی نمی‌داند شمس تبریزی به مولانا چه گفت و چه آموخت که این‌گونه دگرگونش کرد؛ اما واضح است که شمس تبریزی عالم و جهاندیده بود و برخی به خطا گمان کرده‌اند که او از حیث دانش و فن بی‌بهره بوده‌است که نوشته‌های او بهترین گواه بر دانش گسترده‌اش در ادبیات، لغت، تفسیر قرآن و عرفان است.
اگر بخواهیم مجموعهٔ عظیم و پربار بیست و شش هزار بیتی مثنوی معنوی را کوتاه و خلاصه کنیم، به هجده بیتی می‌رسیم که سرآغاز دفتر اوّل مولاناست و به #نی_نامه شهرت یافته‌است. گرچه آغاز مثنوی مولانا (نی نامه) با دیگر آثار نثر و نظم فارسی تفاوت دارد امّا روح نیایش و توجّه به حق، در تار و پود آن نهفته‌است.

🌠 #دیوان_شمس یا #دیوان_کبیر که دربرگیرنده غزلیات مولویست ودیگر اثر منظوم وی می باشد.
#فیه_مافیه ، #مجالس_سبعه و #مکتوبات سه اثر منثور از مولانا می باشد.

t.center/sokhansarayann 🎻

‍ قالبهای شعرفارسی:👇

۱) #مثنوی

🌷مثنوی قالبی از شعر است که دارای ابیات زیادی بوده و برای سرودن داستان‌ها و مطالب طولانی کاربرد دارد. در این قالب هر بیت دارای قافیه‌ای جداگانه است و به همین دلیل به آن مثنوی (دوتا دوتا) گفته می‌شود. شعر در قالب مثنوی به زبانهای فارسی، اردو، کردی، ترکی و عربی سروده می‌شود.معمولاً از بزرگترین سروده‌های ادبیات پارسی که در قالب مثنوی سروده شده‌اند، #شاهنامه_فردوسی می‌باشد.

🌷کلیله و دمنه رودکی و آفرین نامه ابوشکور بلخی نیز از اولین نمونه‌های مثنوی است. از جمله دیگر سرایندگانی که از این قالب استفاده کرده‌اند می‌توان از مولانا جلال‌الدین بلخی( #مولوی) نام برد که مطالب عرفانی خود را در قالب مثنوی سروده‌است. نظامی، سعدی، عطار و جامی نیز از دیگر شاعران بزرگ این قالب‌اند. این قالب شعری خاص زبان فارسی است.

🌷هر دو مصرعِ یک بیت در قالب مثنوی هم قافیه هستند، و هر مصرع معمولاً از ۱۱ هجا و بعضاً از ۱۰ هجا تشکیل شده‌است. تعداد ابیات مثنوی می‌تواند متنوع باشد ولی نمونه‌های معروف این قالب شعری بین ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ بیت هستند.

🌷مثنوی #مولانا جلال الدّین مولوی دارای وزن کوتاه «فاعلاتن، فاعلاتن، فاعلن» است.
شاهنامه #فردوسی دارای وزن عروضی «فعولن، فعولن، فعولن، فَعَل» و در بحر تقارب است.
مثنوی‌های عرفانی شیخ فریدالدّین #عطّار نیشابوری نیز دارای اوزان کوتاه عروضی است. منطق الطیّر و لسان‌الغیب و مظهر العجایب و مظهر الاسرار او هموزن‌اند و از وزن «فاعلاتن فاعلاتن فاعلات» استفاده می‌کنند و اسرارنامه بر وزن «مفاعیلن، مفاعیلن، مفاعیل» سروده شده‌است.

🌷نمونه مثنوی فردوسی درشاهنامه:

به نام خداوند جان و خرد
کزین برتر اندیشه برنگذرد

خداوند نام و خداوند جای
خداوند روزی دِه و رهنمای

خداوند کیوان و گَردان سپهر
فروزنده ماه و ناهید و مهر

ز نام و نشان وگمان برترست
نگارنده ی برشده گوهرست...

t.center/sokhansarayann 🎻