بازتاب روز نکبت در مجلس شورای ملی ایران بخش اول مجلس پهلوی در دوره پهلوی، پارلمان یا مجلس شورای ملی مانند دیگر نهادهای مدرن ایران به شکل خاصی تشکیل شد. مراد مدل و شکل پهلوی آن است. ما می‌توانیم از دولت شبه‌مدرن پهلوی، دانشگاه پهلوی، ارتش پهلوی و به همان نسبت نیز پارلمان و مجلس پهلوی نام ببریم. بعد از تجربه مشروطه در عصر پهلوی اول، مجالس همگی فرمایشی بودند. بعد از اشغال ایران توسط متفقین تا قبل از کودتای 28 مرداد 1332، مجلس (دوره‌های سیزدهم تا هفدهم) از وضعیت و کارکردی متفاوت از قبل و بعد از آن برخوردار بود. البته این به معنای استقلال کامل مجلس نبود. در همین مجالس نیز نمایندگان به شیوه‌های اغلب غیردموکراتیک و غیرمردم‌سالارانه انتخاب می‌شدند؛ به این ترتیب که فهرستی از اشخاص و رجال از سوی دربار تعیین می‌شد و حتما باید نام آنها از صندوق رأی به عنوان پیروز انتخابات بیرون می‌آمد. گواینکه در خیلی از حوزه‌ها اساسا چیزی به اسم انتخابات وجود نداشت و همان فهرست دربار تعیین‌کننده بود. پارلمان ایران در دوره پهلوی چنین بود. مقاومت در نهادهای قدرت با وجود تسلط همه‌جانبه قدرت بر نهادهای جامعه در دوره پهلوی، مقاومت همواره علیه آن وجود داشت. حتی در مجلس شورای ملی، که یکی از پایگاه‌های قدرت بود، این مسئله را می‌توان دید. بنابراین تسلط همه‌جانبه قدرت بر نهادهای جامعه به معنای آن نیست که هیچ روایت مخالف یا مقاومت وجود نداشت. اگرچه صدای مقاومت در نهادهای این دوره اندک و ضعیف بود، اما بعضا روایت یا موضعی متفاوت بلکه خلاف روایت قدرت از آن نهاد منعکس می‌شد که بسیار حائز اهمیت است. به عبارت دیگر در نهادهای قدرت حتی داستان‌ها و روایت‌هایی متفاوت از گفتمان قدرت نیز به ظهور می‌رسید. پس تسلط همه‌جانبه قدرت بر حیات اجتماعی به معنای خفه کردن روایت‌های مقاومت در نطفه نیست. جامعه به اشکال مختلف پنهان، نرم و سخت مقاومت خود را بروز می‌داد؛ چه در دوره رضاخانی و چه در دوره محمدرضا این مسئله مشهود بود. حتی در برخی از نهادهای قدرت این مقاومت را می‌توان دید. از جمله عرصه‌های بروز مقاومت نهاد مجلس بود؛ خاصه در دوره قبل از کودتا بودند نمایندگانی که روایتی خلاف روایت مسلط قدرت از خود بروز می‌دادند. از جمله بروز این مقاومت در موضوع مواجهه گروهی از نمایندگان مجلس با مسئله و بحران فلسطین است. مجلس پانزدهم مجلس پانزدهم شورای ملی از ۲۵ تیر ۱۳۲۶ تا ۶ مرداد ۱۳۲۸ مستقر بود. در 24 اردیبهشت 1327 که 10 ماه از تشکیل مجلس یادشده گذشته بود، صهیونیست‌ها با اعلام موجودیت رژیم صهیونیستی به کشتار فلسطینیان و آواره کردن جمعیت وسیعی از مردم این سرزمین دست زدند؛ ازهمین‌رو روز یادشده به روز نکبت مشهور شد. واکنش‌ها به این مسئله در ایران بسیار مهم و جالب توجه است؛ به‌ویژه در مجلس شورای ملی واکنش‌هایی به این بحران نشان داده شد. مهم‌ترین مواضع را افرادی مانند محمدرضا آشتیانى‌زاده، سلطان‌العلماء (محمد طباطبائی)، دکتر صادق رضازاده شفق، عباس اسکندری، سیدابوالحسن حائری‌زاده و دکتر جلال عبده گرفتند. در ادامه مطلب که بخش نخست این سلسله یادداشت است، مواضع محمدرضا آشتیانی‌زاده و محمد طباطبائی شرح داده خواهد شد. ادامه دارد @zakavat