افد یکی از لغت‌های منسوخ‌شده که در فارسی میانه کاربرد داشته است، «ابْد» است یا «افد» با فای عجمی، به معنای «شگفت‌آور» که در برخی از فرهنگ‌های فارسی بدون شاهد مدخل شده است و نیز به هنگام توضیح لغت «افدستا» به معنای «ستایش»، از آن به عنوان کلمه‌ای متداول در پهلَوی یاد شده (بنگرید به لغت‌‌نامه ی دهخدا، مدخل افد و افدستا). با توجه به بیتی از سوزنی سمرقندی که در دیوان او در پایان یکی از قطعه‌ها (دیوان سوزنی، ۱۳۳۸، ص ۴۶۴) از قلم افتاده است، درمی‌یابیم که لغت مورد نظر به فارسی نو هم رسیده بوده است و در نواحی شرقی قلمرو زبان فارسی کاربرد داشته. بیت مورد نظر در برخی از نسخه‌های سروده‌های سوزنی بدین صورت نقل شده است، با اشکال وزنی در مصراع دوم: قاعده و مرتبه جوید ازین احسنت زهی قاعده و مرتبه (نسخه ی فاتح، کتابت ۸۸۰ ق) در نسخه‌ای دیگر، اشکال وزنی با نویسش «ای» به جای «زهی» برطرف شده و ضبط تحریف‌شده ی زیر پدید آمده: احسنت ای قاعده و مرتبه (سپهسالار، ۱۰۳۳ ق) اما در یکی از نسخه‌ها جای «احسنت» خالی گذاشته شده (بادلیان، به خط نستعلیق، بی تاریخ) و این نشان می‌دهد که کلمهٔ دشواری در کار بوده است که کاتب نتوانسته است آن را بخواند. این کلمهٔ دشوار همان «افد» است که از آن سخن گفتیم و خوشبختانه در یکی از نسخه‌ها، یعنی نسخه ی استانبول (۱۳۰۸ قمری) بر جای مانده است: قاعده و مرتبه جوید ازین افد زهی قاعده و مرتبه (اطلاعات نسخه‌ها از سرکار خانم فائزه قوچی است) #سوزنی_سمرقندی ◽️ وحید عیدگاه طرقبه‌ای @vahididgah