#مسلمانان و پیگیری اخبار احزاب

از آنجا که سیستم امنیتی دولت اسلام نیز ھمواره در حال آماده باش بود و تحرکات
دشمنان خود را زیرنظر داشت، اخبار مربوط به احزاب را پیگیری و تحرکات یھودیان را
از روزی که از خیبر حرکت کرده بود، کنترل می نمود و حتی از جزئیات مذاکرات آنھا
با قریش و غطفان آ گاھی یافت؛ چنانکه پیامبر اکرم ص با اطلاع از این توطئه، به فکر
نقشه ھایی جھت دفاع از پایتخت اسلام برآمد و با تشکیل جلسهای اضطراری از سران
اصحاب در این مورد نظرخواھی نمود و در پایان پیشنھاد سلمان فارسی را پذیرفت که
گفت: ای رسول خدا ج! در سرزمین ما عادت بر این است که اگر اسب سواران
بخواھند وارد منطقهای بشوند، ما پیشاپیش، در اطراف شھر خود کانالی حفر
مینماییم، آیا شما دوست دارید این کار را انجام دھید
بیرون شد تا مکان مناسبی از نظر دفاعی برای حفر کانال در نظر بگیرند.
واقدی میگوید: آن حضرت ص سوار بر اسبی با جمعی از مھاجران و انصار، در
اطراف مدینه به تفحص پرداختند تا ناحیهای را که بیشتر در معرض ھجوم دشمن
است، برای حفر خندق تعیین نمایند. سرانجام تصمیم بر این گرفته شد که کوه
«سلع» به عنوان پشتوانۀ دفاعی در قسمت پشت قرار داده شود و از «مذاد» تا تپۀ
کانال حفر گردد. ذباب و تا قلعۀ «راتج»
حفر خندق در ناحیۀ شمال شھر به خاطر آن بود که این ناحیه بیشتر از نواحی
دیگر در معرض ھجوم دشمن قرار داشت؛ زیرا نواحی دیگر به طریقی محفوظ بودند و
مثلا؛ وجود خانه ھای مسکونی ً دشمن به راحتی نمی توانست از آنجا وارد مدینه شود؛
در ناحیۀ جنوب در کنار ھم سد محکمی در مقابل دشمن محسوب میشد؛ ھمچنین
در شرق و غرب مدینه دو منطقۀ سنگلاخ قرار داشت که به عنوان دو حصار طبیعی به
شمار می رفتند و نیز قلعه ھای بنی‌قریظه در جنوب شرقی مدینه، پشتوانۀ دفاعی
محکمی برای لشکر اسلام محسوب میگردید و علاوه بر آن بنی‌قریظه در قراردادی که
با دولت اسلام منعقد کرده بودند، متعھد شده بودند که از قلمرو جغرافیایی آنان کسی
بر مدینه حمله ننماید و ھیچ دشمنی را علیه پیامبر اکرم ص کمک نکنند
از رایزنی و حساسیتی که برای تعیین مکان خندق انجام گرفت، اھمیت مکان
مناسب برای استقرار نیروھا و تأثیر آن در رسیدن به پیروزی آشکار میشود.
نقشۀ حفر خندق گامی مھم، پیشرفته و تازه بود که قبل از آن اعراب با چنین
شیوۀ دفاعی ای آشنایی نداشتند. بنابراین، میتوان ادعا کرد که در تاریخ عرب و اسلام،
پیامبر اکرم ص نخستین کسی بود که در جنگ، از حفر خندق استفاده نمود و با این
امر پنھان ساختن نقشۀ ّ حرکت غافلگیرانه توانست نقشۀ دشمنان متحد را ناکام سازد ا
حفر خندق و سرعت انجام کار آنان در عملی کردن این پروژه توسط مسلمانان به
موفقیت آمیز بودن آن کمک زیادی کرد و در حفر خندق و این شیوۀ جدید دفاعی،
باعث تضعیف روحیۀ جنگجویان دشمن و باعث پراکندگی نیروھای آنان گردید.