همه عیب سیل گفتیم، هنرش همی بگوییم
(محمد فاضلی – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی)
✅ ما در این چند روز به مقولاتی پرداختیم نظیر خسارات سیل، نقد آمادگی کشور در برابر این رخداد طبیعی، اثر سیاستهای گذشته بر وقوع و کمبود در مقابل سیل و بسیاری مقولات دیگر که عمدتاً نگاهی انتقادی و منفی به سیل داشتند. حق داشتیم این کار را انجام دهیم و گزارشهای دقیق برای رفع این کاستیها مطالبه کنیم. این کار را ادامه خواهیم داد، اما زمان مناسبی است تا فواید سیل را هم مرور کنیم.
🔹سیل به انتشار وتوزیع مواد ارگانیک، و توزیع رسوبات در دشتهای سیلابی کمک میکند. رطوبت مناسب خاک که پس از سیلابها ایجاد میشود سبب تثبیت پوشش گیاهی و پیآمدهای ناشی از آن نظیر جلوگیری از توسعه بیابانها و پدیدههایی نظیر ریزگردها میشود.
🔹سیل سبب تقویت و تجدید حیات تالابها شده و به این ترتیب بر رخدادهای مهم حیات پرندگان آبی نظیر مهاجرت، تخمگذاری و زادآوری آنها مؤثر است. سیل سال 2016 در نیوساوت ولز استرالیا این پدیده را در مقیاس دهها هزار پرنده ایجاد کرد.
🔹مقیاس زمانی عاملی تعیینکننده برای ارزیابی اثرات سیل است. آنچه در کوتاهمدت برای برخی افراد و خانوادهها، خسارت فاجعهبار به حساب میآید، در درازمدت برای گیاهان و جانورانی که در مناطق سیلخیز زندگی میکنند و خود را با آن تطبیق دادهاند، تضمینکننده کارکرد درست و حیات زیستبوم زندگی آنهاست. آنها زندگی خود را با دورههای سیلاب تطبیق داده و تنظیم میکنند.
🔹تالابها و سایر پیکرههای آبی با سیل احیا میشوند و این بر کیفیت آبهای در دسترس انسانها و سایر موجودات، و حتی کیفیت هوا مؤثر است. سیل مواد مغذی بسیاری را وارد تالابها کرده و تغذیه ماهیان سایر زیستمندان تالابها را تسهیل میکند.
🔹سیل رسوبات بسیاری را در دشتهای سیلابی انباشته میکند و زمینهای کشاورزی با این رسوبات غنیتر میشوند. جمعیتهای انسانی در طول تاریخ در همین دشتهای سیلابی و آبرفتی نظیر نیل، رود زرد و سایر آبرفتها ساکن شدهاند. تخریب رژیم رودخانهها و ممانعت از سیل به معنای تخریب سطح باروری خاک در این گونه دشتهای سیلابی نیز هست.
🔹سیلابها باعث تغذیه آبهای زیرزمینی میشوند و از طریق تقویت پیکرههای آبی، علاوه بر فواید محیطزیستی این پیکرههای آبی، امکانات تفریحی و توریستی آنها را نیز تقویت میکنند. سیلابها زمینهای شور شده را میشویند و از میزان آلودگیهای ناشی از سموم و کودهای شیمیایی انباشته و متمرکزشده در اراضی میکاهند.
🔹سیل سبب تخریبهای اقتصادی در منطقه سیلزده میشود اما همزمان سبب تشدید فعالیتهای اقتصادی در خارج منطقه سیلزده و همچنین تشدید فعالیت اقتصادی برای بازسازی میشود. غنی ساختن اراضی کشاورزی و همچنین در دسترس قرار دادن آب بیشتر برای فعالیتهای صنعتی، توریستی و خدماتی، فواید اقتصادی فراوانی برای سیل ایجاد میکنند.
✅ ارزیابی واقعبینانه از سیل در چارچوب موازنه خسارات سیل، که خود به دو دسته پولی (تخریب زیرساختها، از دست رفتن مشاغل، ساعات از دسترفته کار و مزارع تخریبشده) و غیرپولی (نظیر از دست رفتن جان انسانها و رنج سیلزدگان) تقسیم میشوند؛ و منافع سیل به دست میآید. عنصر زمان بسیار تعیینکننده است. خسارات در کوتاهمدت وارد میشوند اما فواید عمدتاً در طول زمان و در چارچوب «خدمات اکوسیستمی» به دست میآیند.
✅ تحلیل ریسک در این میان نقش مهمی ایفا میکند. سیل آنگونه نیست که بهطور کامل قابل پیشگیری و مقابلهپذیر باشد. بنابراین همواره میزانی از خطر سیل وجود دارد و جوامع باید فواید اقتصادی و اجتماعی ناشی از قرار گرفتن در معرض سیل (نظیر سکونت در دشتهای حاصلخیز سیلابی و منافع ناشی از آن) را با خسارات دورهای ناشی از بروز سیل، متوازن سازند.
✅ جوامع باید به گونهای رفتار کنند که خسارات و بالاخص خسارات غیرپولی سیل را به حداقل برسانند. این همان عقلانیتی است که در پس سیل خفته است و باید آنرا در نظام حکمرانی محیطزیستی، اقتصادی و سیاسی جامعه جستوجو کرد. این عقلانیت، سیل را از رخداد طبیعی خطرناک، به رخدادی که میتوان با آن تطابق یافت و توأمان از فواید آن بهرهمند شد بدل میسازد. «
#گزارش_ملی_سیلابهای_اسفند_97_و_فروردین_98»، راهی به سوی خلق و بسط این عقلانیت است.
(این متن را اگر میپسندید، برای دیگران هم ارسال کنید.)
https://t.center/fazeli_mohammad