📚 سخن پروران🖋

هجوگویی:


#هجو کلمه‏اى عربى است به معنى بد گفتن و زشت شمردن، عیب‏ شمارى، #ناسزا_گفتن، سرزنش کردن، بیهوده‏ گویى، یاوه‏ پردازى و ...

با تأملی در ادبیات کهن ملل گوناگون درمی‌یابیم که این نوع بیان در آثار بازمانده­ اغلب آنان، به صور گوناگون دیده‌ شده‌ است.

هجو در میان اعراب سابقه‏ اى طولانى دارد و در تاریخ ادبیات عرب هجوسرایان فراوانى را می توان یافت. چنان که مى‏ گویند شاعرى به نام «حطیئه» پس از آن که تمامى مردم زمان خود را هجو گفت، زبان به هجو خانواده خود گشود و در نهایت، خود را نیز طى قصاید و قطعاتى هجو کرد!

«جبران محمود» در تعریف هجو گفته است: هجو نوعى از #شعر_غنایى است که بر پایه نقد گزنده و دردانگیز است، و گاهى به سر حدّ دشنام‏گویى یا ریشخند مسخره‏ آمیزنیز مى‏ انجامد.

هجو آخرین دست‏ آویز انسان آزرده‏ خاطر است. امروزه هجو را به گونه‏ اى از شعر محدود کرده‏ اند که در آن، شاعر به #بدگویى و #دشنام به شخصى دیگر پرداخته باشد. شاعرى که دستش از انتقام‏گیرى کوتاه است، به تیغ زبان متوسل مى‏ شود. چنانکه حکیم شفایی اصفهانی می گوید:

دستش به انتقام دگرچون نمى‏ رسد
شاعر به تیغِ تیزِ زبان ، مى‏ برد پناه

شاعر سعى مى‏ کند تا لااقل با تنها حربه‏ اش یعنی قلم، زشت‏کردارى مردم و حکام عصر خود را براى نسلهاى بعد از خود روایت کند. چنانکه در مقدمه منسوب به «فردوسى» خطاب به سلطان محمود غزنوى مى‏ خوانیم:

چو شاعر برنجد،بگوید هجا
بماند هجا ، تا قیامت به جا

انورى ضمن اشاره به طمعکارى شاعران، یکى از دلایل سروده شدن قطعات هجوآمیز را تبیین کرده است:

سه شعر رسم بود شاعرانِ طامع را
یکى«مدیح» ودگر«قطعه تقاضا»یى‏

اگر بداد، سوم «شکر»، وَر نداد، «هجا»
از این سه، من دو بگفتم، دگر چه فرمایى؟

کمال‏ الدین اسماعیل نیز هجو را براى شاعر به مثابه چنگ و دندان براى شیر دانسته‏است.

هر آن شاعرى، کو نباشد هجاگو
چو شیرى است، چنگال و دندان ندارد!

خداوند امساک را هست دردى‏
که الا هجا، هیچ درمان ندارد

چو نفرین بود بولهب را ز ایزد
مرا هجو گفتن ، پشیمان ندارد.

فروید» هجو را #لطیفه_تهاجمى نامیده است. زیرا براى حمله و دفاع به کار مى‏رود و درعین حال، بى‏حیاست و «پرده‏درى» مى‏کند. فروید به این نوع از ادبیات، لقب «ادبیات زمختى» داده است.
همه ملل شاعران هجوگویی دارند، اما در ادبیات کوردی تنها شاعری که در این زمینه شعر سروده است #شیخ_رضا_طالبانی است. از طرفی دیگر این شیوه ادبی بسیار متفاوت است، باید توجه داشت که هجو شیوه ای ادبی است و در همه زبانها وجود داشته و دارد و عدم وجود این شیوه در هر ادبیاتی نشانه ای از نقص و عدم تکامل آن زبان می باشد.

t.center/sokhansarayann 🎻