‍ 👹👹👹👹👹👹 #شاهنامه_تاریخ_استوره‌ای #دیو_در_شاهنامه هشت - #دیو = انگیزه‌های بازدارنده و ویرانگر درونی در گفتارهای پیشین این زنجیره (#دیو_در_شاهنامه) از ریشه‌شناسی و پرمانه(مفهوم)های چندگانه واژه «دیو» در گفتارهای پهلوی و در شاهنامه گفتیم! در این گفتار گذری کوتاه به این نکته داریم که در باور و فرنود(منطق) دیالکتیکی نیاکان، جهان هماره مَیدان برخورد دو سپاه است. نخست، سپاه «اهورا مزدا» یا «امشاسپندان» (فروزه های پاک هورمزد) که مینویان شش‌گانه‌اند: ۱- وَهومنَ(بهمن – اندیشه نیک – پشتیبان جانوران سودمند) ۲- اَشَ وَ هیشتَ (اَردیبهشت–بهترین اشا/راستی – پشتیبان نظم و اخلاق) ۳- شهریور(شهریاری پسندیده و استوار – پشتیبان فلزات) ۴- سپندارمذ (سْپِنْتَه آرمَییتی- فروتنی و بخشندگی و بردباری – ایزدبانوی زمین) ۵- خورداد(هَئوروَتات - رسایی و کمال ؛ نگاهبان آبها) ۶- اَمُرداد (اَمِرِتاتَ – بی‌مرگی و جاودانگی – سرور گیاهان). گاه از هفت امشاسپند سحن می‌رود که پاره‌ای خودِ «اورمزد» را یکی از امشاسپندان دانسته‌اند و پاره‌ای «ایزد سروش»را بر شش امشاسپند نام برده افزوده‌اند! دودیگر، سپاه اهریمن یا «دیوان» (دشمنان و نابودگران فروزه های پاک) که زشت‌ترین و پلیدترینشان «سر دیوان» یا «دیوان کماله» (کماله = چه سر ناخوشایندی!) شش دیو بودند! ۱- اَکومَنَ (اندیشه بد – پیام‌آور اهریمن – ستیزنده با بهمن) ۲- اِندَر/ایندرَه(ناپاک دینی ؛ ناسپاسی – نماد بی‌اخلاقی – ستیزنده با اردیبهشت) ۳- ساوول(پادشایی بد – نماد ستم و بیداد – ستیزنده با شهریور) ۴- نانگهیس یا تَرومَد ( ناخرسندی ؛ نماد بَرمنشی – ستیزنده با سپندارمذ) ۵- تَیریز (نیاز، پستی – زهرآلود کننده آبها و گیاهان و دامها – ستیزنده با خرداد) ۶- زَیریز (زهر ریز، زهرساز -کینه‌توز و تباه‌ساز – ستیزنده با امرداد ). همانند امشاسپندان، شمار سردیوان را نیز گاه هفت دانسته اند که باز پاره‌ای خودِ اهریمن و پاره‌ای اَئِشمَ (دیو خشم) را بر آن شش افزده‌اند! بر بنیاد باورهای ایرانی هر یک از این شش یا هفت سَردیو «دیو کماله/کمالگان» به رَستاگ(ترتیب) گفته شده بر یکی از امشاسپندان آمدند(با او ستیزیدند)! سردیوان(کمالگان) ، در تازش بر آفریدگان هورمزد از یاری دیوانی چون خشم (خونین سلاح) و رشک و بدگمانی (میتوخت) و دروغ و آز و فریفتار و آناست(زورگویی) و اسپزگ(سخن چینی) و تنبلی(بوشاسپ) و وَرَن (کامجویی، شهوت) و ... برخوردارند! اندک درنگ و اندیشه این برداشت را استوار می‌دارد که سَردیوان و دیوان یاورِ ایشان همه فروزه‌های ناپسند و بازدارنده در سرشت و درون آدمی است که او را به رفتارهای ناپسند می‌دارد! بازتاب این باور نیاکانی در شاهنامه در پاسخ بزرگمهر به خسرو انوشیروان نمایان است: بدو گفت کسرا که ده دیو چیست کزیشان خرد را بباید گریست!؟ چنین داد پاسخ که: «آز و نیاز، دو دیوند با زور و گردن فراز! دگر خشم و رشک‌ست و ننگ‌ست و کین؛ سخن‌چین و دوروی و ناپاک دین! دهم آنک از کس ندارد سپاس به نیکی و هم نیست یزدان شناس ! یاری نامه : ۱- تاریخ اساطیری ایران – ژاله آموزگار ۲- وندیداد اوستا - گزارش جلیل دوستخواه ۳- پژوهشی در اساطیر ایران - مهرداد بهار ۴- بندهش - مهرداد بهار بازنویسی : سیروس حامی تالار رازها و نمادها و آموزه‌های شاهنامه مهر ۱۴۰۰ https://t.center/ShahnamehToosi