#شاهنامه_تاریخ_استوره‌ای ۸- سازوکارهای «استوره‌پروری» ژ- ماناباوری این باور میان نیاکان گسترده بود که اگر یک هستی‌مند(موجود) گیتایی یا مینوی توان انجام کاری را دارد که از توان دیگران بیرون است، شَوَند(سبب) آن نیروی رازآلودی در او یا چیزی از آنِ او یا وابسته و پیوسته به اوست! ‌چنین نیرویی در گویش بومیان ملانزیا استرالیا مانا mana نامیده شده، نیرویی است فراسویی و رازآلود و فراگیر در پدیده‌های گیتایی و مینوی و نیز پیونددهنده گیتی و مینو! به فرمان آوردن این نیرو مایۀ برتری‌های ویژه‌ای خواهد بود که همه‌کس نمی‌تواند از آن برخوردار باشد! در چنین جهان‌نگری، کار شگرف آفرینش گیتی از سوی آفریدگار نیز به شوند مانایی است که خداوند از آن برخوردار است! جنگاوران و دانایان و افسونگران و هنرمندان ، همگی برتری ویژۀ خویش را وامدار «مانا»یی هستند که از آن برخوردارند! «مانا» گاه نهفته در چیزهایی انگاشته شده که توانمندان از آنها بهره می‌برند یا با خود دارند! چیزهایی همچون انگشتری یا کمربند یا ساعت یا مهره و...! چنین دارایی ها می‌تواند همراه با «مانا» به دیگران برسد! «مانا» گاه در واژه‌ها یا وِردهایی نهفته دانسته شده که افسونگران آنها را به کار می‌گیرند! (مانند اجّی مَجّی لاتَرَجّی!!) در یک نگاه فراگیر(کلّی)، ماناباوران هرچه را که بهره‌ور، پویا، سودمند، آفریننده، و رسا بنماید، بهره‌مند از مانا می‌دانند! «مانا» دارای توان جابجایی دانسته شده که هر بهره‌مند، آن را از دیگری دریافت کرده است! راه این دریافت می‌تواند برگرفتن چیزی (مانند انگشتری یا تکه ای از تن‌پوش یا تاری از موی سر یا ناخن یا ...) باشد که از آنِ دارندۀ مانا بوده یا هست! گهگاه هم پساویدن (لمس کردن) چیزی از سوی دارنده مانا، مایۀ بیشی(تکثیر) و رسیدن مانا به دیگران دانسته می‌شود! پاره‌ای پژوهندگان آنچه را که در استوره‌های ایرانی «فرّ» یا «فَرّه» نامیده شده با «مانا» و نیز با «کاریزما» سنجیده‌اند (استاد فرزاد قائمی مجلة علمي پژوهشي، شمارة ۱۷۴ ، پاييز ۱۳۹۰)! این همسنجی را نمی‌توان نادرست دانست و همانندی‌ها بسیار است! ولی این خامه میان آن چه «مانا» نامیده می‌شود و چیزی که در شاهنامه «فرّ» یا «فرّه» نامیده شده دگرسانی‌هایی می‌بیند! «فرّه» ایرانی بیش از آن که «نیروی جادوی» باشد، توانایی خویشکاری (استعداد ذاتی) است! نگارنده، نشانه‌های ماناباوری در شاهنامه را در چیزهایی همچون «جام کیخسرو» و «زره سیاوخش» و «گرز سام» می‌جوید! نگارنده : سیروس حامی تالار رازها و نمادها و آموزه‌های شاهنامه امرداد ۱۴۰۰ https://t.center/ShahnamehToosi