🔴 #جرجان_کجاست ؟!
پیش از آنکه در بیستم شهریور ماه 1316 خورشیدی، شهر کنونی گرگان (اِسترآباد پیشین)، به اشتباه و ناصواب نام باستانی گرگان را به خود بگیرد، این نام کهن به شهری اطلاق می گردید که اینک بیش از 700 سال از ویرانی اش می گذرد. در دوران اسلامی و با ترویج زبان تازی و رسمیت یافتن آن به عنوان زبان علمی دنیای اسلام، به سبب عدم وجود حرف گاف در این زبان، به صورت معرب و با جایگزینی حرف جیم، از گرگان با عنوان
جرجان یاد گردید و مورخان و جغرافی نویسان بسیار در نگاره های خود
جرجان را به جای گرگان استعمال نمودند. از آنجایی که آنچه در طول تاریخ باقی خواهد ماند نگاشته های مکتوب است نه منقولات شفاهی، بدین ترتیب استمرار استعمال نام
جرجان بر گرگان چیره گشت و چنین پنداشته شد که مرکز باستانی ایالت هیرکان (وهرکان یا ورکان)، «
جرجان» نام داشته و در افواه و السنه بدین نام غریب و تازی خوانده می شده، در حالی که مستندات و مدارک موجود به خوبی گواه این مسئله است که هرگز چنین نبوده و نام این شهر و البته ایالت همنامش، همواره در میان ایرانیان و پارسی زبانان، همان «گرگان» بوده است. ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی (385 – 470 ه.ق)، مورخ، ادیب، دبیر و نویسنده بزرگ عصر غزنویان در کتاب مشهور و کم نظیر خود بیش از چهل بار از گرگان باستانی به همین صورت پارسی نام برده است و هرگز از عنوان عربی شده آن استفاده نکرده است. حکیم سید اسماعیل گرگانی(جرجانی)( 434 – 531 ه.ق)، طبیب و دانشمند بزرگ عصر خوارزمشاهیان در چند جای از کتاب جامع و ماندگار خود یعنی ذخیره خوارزمشاهی که آن را به زبان شیرین پارسی نگاشته از شهر و موطن خود به همین صورت معمول استفاده می کند چنانکه به همین سبب دکتر سیروس خالدپور معتقد است : « چه بهتر که او [حکیم جرجانی] را به نام فارسی وی، گرگانی بخوانیم.» (ر.ک مجله ایران شناسی، ش 3، پائیز 1375، ص 509). همچنین در نسخه ای از همین کتاب معروف ذخیره خوارزمشاهی، متعلق به کتابخانه سپهسالار (شهید مطهری) که در سال 691 ه.ق کتابت شده، نام نساخ، علی بن اسماعیل بن ابراهیم گرگانی (و نه جرجانی) ذکر شده است. به طور کلی در منابع فارسی که نامی از گرگان آمده، صورت مکتوب آن همان صورت واقعی و مرسومی است که قطعاً در محاوره نیز توسط ساکنان این شهر و ایرانیان، تلفظ می گردیده است. اما از آنجایی که تعدد منابع عربی چندین برابر پارسی بوده است در نتیجه در دوران متأخر این اشتباه بر برخی پژوهشگران مشتبه گردیده که گرگان را زمانی
جرجان میخواندهاند.
#علی_بایزیدیپژوهشگر تاریخ گرگان
سايت سرزمين گرگان
#جرجان_نامه@salehkahani