خاوه نگین سبز ورامین

پس از آنکه امیرکبیر، صدراعظم شهید ناصرالدین شاه قاجار، مدرسه دارالفنون را  بنا نهاد و آموزش رسمی و نوین نخستین محصلان ایرانی آغاز شد، نیم قرن طول کشید تا مردی به نام میرزا حسن رشدیه که از پیشگامان نهضت فرهنگی ایران و او را پدر فرهنگ جدید ایران نامیده اند، با اقداماتش نهادهای آموزشی مدرن را در کشور بنیان نهد و از آن تاریخ به بعد کشور شاهد رواج و افزایش تعداد مدارس جدید در مقطع ابتدایی شد.

در دشت ورامین نیز که از قرون اولیه اسلامی داعیه دار فرهنگ و تمدن بوده است، به همت برخی کدخدا ها، خان ها و بزرگان روستاها، راه اندازی مدارس جدید آغاز شد و هرچند که در ابتدا با مخالفت هایی روبه رو شد ولی در مقابل این موج جدیدی که در کشور ایجاد شده بود، نتوانست دوام چندانی بیاورد.

در طی سال های ۱۳۱۰ تا ۱۳۲۰، توسط برخی از این بزرگان، با دراختیار قرار دادن زمین یا ساختمان، نخستین مدارس در ورامین و روستاهایی همچون خاوه، ایجدانک، آب باریک، پاکدشت، جلیل آباد، جوادآباد، رین و باجک، حصار امیر، شعیب آباد و ... شروع به کار کرد.

در روستای خاوه ابتدا در ساختمان عمارت در جنوب شرقی امامزاده سید محمود، #مکتب_خانه_عمارت با روش ملایی راه اندازی و پس از چند سال فعالیت، در سال ۱۳۱۸ پیش از تاسیس مدارس دولتی جدید در ورامین، به همت #حاج_آقا_محمد_معصومی که از پیشکاران املاک خالصه دولتی، زمیندار، متمول و از بزرگان و افراد صاحب نفوذ در دشت ورامین بود، دبستانی به نام 《 #کوشش 》راه اندازی شد.

وی که به اعتقاد جمعی از پژوهشگران به حق یکی از خادمان بزرگ آموزش و پرورش ورامین بود، علی رغم ایجاد اقدامات عام المنفعه عمرانی همچون احداث آسیاب آبی، آب انبار، حمام خزینه، جاده درختی، مرمت بنای امامزاده، ایجاد درمانگاه شش تخته و ... همچنین با انجام اقدامات فرهنگی، در املاک شخصی کنار عمارت مسکونی خود، ساختمان دبستان و دبیرستان کوشش را به صورت مستقل از هم و با امکاناتی همچون منازل مدیر و سرایدار با هزینه شخصی بنا نهاد.

جهت آغاز این مدارس جدید، با هزینه شخصی حاج آقا محمد، مرحوم سید حسین گتمیریان به عنوان مدیر و مرحوم عبدالمهدی امیر جمشیدی به عنوان معلم (به مدت ۱۷ سال به عنوان مدیر همزمان دبستان و دبیرستان) به همراه تعدادی معلم دیگر و سرایدار مشغول خدمت و تدریس شدند و حتی ایشان بودجه ای را هم برای هزینه های ضروری مدرسه از قبیل میز، بخاری، تخته سیاه، سوخت زمستانی و ... درنظر گرفت.

هرچند هدف حاج آقا محمد از تاسیس دبستان، آموزش و سوادآموزی فرزندان روستای خاوه بود، اما با راه اندازی این دبستان، دانش آموزان روستاهای بزرگ و کوچک همجوار نیز با پای پیاده و بعضا با دوچرخه، خود را از روستاهایی همچون جوادآباد، حصارحسن بیک، حصار اولیاء، حصارکوچک، ابراهیم آباد، علی آباد محیط، حصار سرخ، حاجی آباد عرب ها، محمدآباد عرب ها، تجره، زواره ور، شمس آباد عرب، قلعه بلند و ... به این مدرسه می رساندند تا از نعمت سواد برخوردار شوند.

به سفارش حاج آقا محمد، هر چند وقت یکبار، دکتر محمدخان مجرب پزشک معروف منطقه، به عنوان(پزشک بازرس دبستان های ورامین) برای بررسی وضع بهداشتی مدرسه به دبستان کوشش می آمد و دانش آموزان را معاینه و برای بیماران دارو تجویز و درمان آنان را پیگیری می کرد.

اقدامات حاج آقا محمد سبب شد اسماعیل مرآت وزیر فرهنگ وقت در عصر پهلوی اول، طی ابلاغ نامه ایی در تاریخ ۱۳۱۸/۷/۳ ضمن تقدیر از ایشان عنوان نمود ( وزارت فرهنگ حسن نیت و معارف خواهی شما را تقدیر می نماید و در ضمن دستور داده شد که در بودجه سال ۱۳۱۹ اعتبارات مورد احتیاج را منظور نموده و تا آن تاریخ جزء دبستان های دولتی قرار گیرد.)

هرچند که بزرگان و معمرین این روستا معتقدند که #دبیرستان مقطع اول روستای خاوه، اولین دبیرستان منطقه ورامین بوده و حتی قبل از تاسیس دبیرستان کوشیار شهر ورامین در سال تحصیلی  ۲۷-۱۳۲۶ ، تاسیس و راه اندازی شده است.

حاج آقا محمد حتی در سال ۱۳۲۷ در پایین تر از چهار راه مولوی کوچه مرغی ها یک خانه دوطبقه خریداری نمود تا فرزندان خود و برادرانش و حتی برخی از فرزندان روستا که برای ادامه تحصیل به تهران رفته بودند، مشکلی برای ماندن و اسکان نداشته باشند.

بعد ها با افزایش دانش آموزان و جهت سهولت کادر آموزشی دبیرستان در انجام امتحانات، در سال ۱۳۳۵ توسط حاج آقا محمد،  نخستین سالن برای اجتماعات و امتحانات در دبیرستان احداث شد.

حال که چندین دهه از این اقدام خیرخواهانه حاج آقا محمد (متوفی در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۳۸) می گذرد، ثمره آن پرورش و تعلیم و تربیت بیش از صدها روستازاده دکتر، مهندس، معلم، وکیل و ... فارغ التحصیل این دبستان و دبیرستان می باشند که امروزه از افتخارات روستای خاوه و شهرستان ورامین بوده و در سرتاسر ایران و جهان ازجمله کشورهای آلمان، آمریکا، کانادا، انگلستان و ... مشغول فعالیت های علمی، تحقیقاتی و آموزشی می باشند.

دشت ورامین علی رغم واقع شدن در حاشیه کویر مرکزی ایران، از اقلیمی گرم و خشک برخوردار است که گرمای طاقت فرسای تابستان های آن که گهگاه به نزدیک ۴۰ تا ۵۰ درجه می رسد، طاقت هر جنبنده ایی را طاق می کند چه برسد به موجود زنده و کم طاقتی همچون درخت.

اما در این دشت حاصلخیز که امروزه، دوران سخت بحران هایی همچون گرما و کم آبی را می گذراند، درختان کهنسالش چنان جاذبه ایی را به وجود آورده اند که نه تنها گردشگران ایرانی، بلکه گردشگران خارجی را به سوی خود می کشاند.

این نوشتار درباره جاذبه درختان کهنسال و جاده های درختی در روستاهای این دشت است. درختانی که سالها و بلکه قرن ها را به سلامت گذرانده و تا امروز پابرجا مانده و تبدیل به جاذبه های گردشگری طبیعی شده اند.

باتوجه به وجود جاده های درختی متعدد در این دشت همچون جاده های درختی کاج روستای شمس آباد و چنار روستای احمدآباد کوزه گران در شهرستان #ورامین، چنار روستاهای یوسف رضا و پلنگ دره در شهرستان #پیشوا، چنار روستای فیلستان در شهرستان #پاکدشت و زبان گنجشک روستای پوئینک در شهرستان #قرچک، آنچه که امروزه در این سرزمین حاشیه کویری تبدیل به نگینی گرانبها و درخشان شده است، #جاده_درختی ورودی روستای هدف گردشگری خاوه در شرق شهرستان ورامین است.

خاوه به دلیل برخورداری از جاذبه های متنوع باستانی، تاریخی، معماری، مذهبی، طبیعی، روستایی و ... به عنوان #روستای_هدف_گردشگری شناخته می شود.

اما سخن از جاده درختی ورودی روستای خاوه، حدیث دیگریست. جاده ایی که عنوان طولانی ترین جاده درختی این دشت و حتی استان تهران را یدک می کشد و با درختان کهنسال زبان گنجشک، تبدیل به #دالانی_بهشتی در ورودی این روستا شده است.

این جاده درختی زیبا در ورودی روستا از سمت شمال( شهرستان پیشوا ) قرار گرفته است.
تمام درختان باصفای این جاده، یکدست از نوع #زبان_گنجشک (ون) می باشد که به طول ۲ کیلومتر به تعداد حدود ۳ هزار اصله بنا بر نظر ریش سفیدان روستا تقریبا در  سال ۱۳۱۰ هجری شمسی به همت #حاج_آقا_محمد_معصومی از بزرگان روستای خاوه و توسط روستائیان این روستا کاشته شده است.

پیران روستا به خاطر دارند که در دوران پهلوی اول به مدد برخورداری از آب قنات و بعدها آب موتور آب، اکثر درختان این جاده توسط دانش آموزان روستا به یادگار کاشته و به نام خودشان نامگذاری شده و هر دانش آموز متعهد شده بود که تا آخر عمر و تا زمانی که زنده است از درخت خود مراقبت نماید و اگر خشک شد و یا شکست، نهال جدیدی جایگزین آن نماید.
اکنون که گرد پیری بر چهره ی برخی از تنها بازماندگان همان دانش آموزان نشسته، آن ها همچنان چون دوران دانش آموزی، خود را مکلف به حفاظت از جاده درختی می دانند.

در سال های اخیر نیز در کنار این جاده ورودی، جاده دیگری به عنوان خروجی به همت بخشداری، دهیاری و شورای اسلامی روستا احداث و با کاشت نهال و درختانی جدید، انشالله تا چند سال آینده قد برافراشته و زیبایی جاده را دوچندان خواهد کرد.

این جاده امروزه یکی از مهمترین جاذبه های تاریخی، طبیعی و روستایی شهرستان ورامین و روستای خاوه محسوب می گردد و قرار داشتن آسیاب آبی بزرگ و سنتی روستا درکنار آن، امروزه تبدیل به لوکیشن ساخت بسیاری از فیلم ها و سریال های سینمایی و تلویزیونی همچون سریال پرمخاطب مرضیه شده و همه ساله میزبان و پذیرای جهانگردان و ایرانگردان بیشماری می باشد.

از جمله ویژگی های این جاده درختی که در تاریخ اجتماعی و کشاورزی شهرستان و این روستا در نوع خود بی نظیر است، اجرای سنت پسندیده #نذر_آب_کشاورزی روستائیان برای ماندگاری طبیعت این جاده است. اینگونه است که از همان زمان کاشت، جوی و نهر آبی در دوطرف جاده احداث و کشاورزان سهمیه آب زمین های کشاورزی خود را، خودخواسته از این جوی عبور می‌دهند تا ضمن ثواب اخروی، هم این درختان تشنه نشوند و هم اینکه ایفاگر نقش واقعی خود در احیای این طبیعت باشند.

برگزاری آیین مردمی و سنتی #سیزده_بدر در فروردین هر سال، جلوه دیگری از شکوه این جاده است. از صبح روز سیزدهم، شهری ها و اهالی روستاهای اطراف به این جاده می آیند و با اطراق در حاشیه آن و اجرای ساز و دهل سنتی، به پخت غذاهای سنتی از جمله آش و درست نمودن چای آتیشی پرداخته و تا غروب آفتاب با اجرای بازی های بومی و محلی همچون چوب بازی، روز سیزده فروردین خود را با شکوه خاصی به اصطلاح بدر نموده و آنرا گرامی می دارند.

امید است با ثبت پرونده این جاذبه طبیعی در فهرست میراث ملی کشور توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، طلایه دار حفظ بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی سرزمینمان باشیم.

💠 همراه ما باشید در کانال #ورامین_گردی
💠 @varamingardi