#قدمعلی_سرامی: دم هایی در دیوان دیوان دیو در پیدای جهان و پنهان انسان در شاهنامه، ‌همه‌ی قهرمانان داستان‌ها، انسان‌ها يا موجودات طبيعی ديگر مانند اسب، شتر، مرغ طغری و … نيستند. بخش بزرگی از اين نقش‌آفرينان مابعدالطبيعی اند و در اين ميان ديوها، بيش از همه به صحنه‌های كردارهای اساطيری و حماسی رونق می بخشند. اين ديوها هم دو دسته‌اند: دسته‌ای چون اكوان، جويان، فولادوند، ديوسفيد و… داراي تجسد مادی اند و دسته‌ی ديگر، ديوهای درونی اند و صرفاً جنبه‌ی‌ نرم‌افزاری دارند و در درون ما آدميان جا خوش كرده‌اند. بلندآوازه‌ترينشان پنج ديوند كه كردارهای آدميان را پنهانی رقم می زنند: آز، نياز، خشم، رشک و كين. ممكن است درباره‌ی حقيقت وجودی ديوهای متجسد شاهنامه، ترديد كنيم و وجودشان را وهمی و غير واقعی بپنداريم، اما اين پنج ديو، همان اندازه واقعيت دارند كه پنج انگشت هر يك از دست‌هايمان. همين ديوها هستند كه وقتي از بيرون زمينه‌ی مساعد براي عرض اندام پيدا مي‌كنند از نهانگاه روان به درمی آيند و شر به پا می كنند. هيچ يک از ما، وجود اين پنجه‌ی سرپنجه را انكار نمی توانيم كرد. وقتی خشمگين می شويم، ديو خشم از كمينگاه خود كه همان خويش ماست بيرون می آيد و ما بی هيچ گمانی خود را در اختيار وی می بينيم. وضعيت ما در هنگامه‌هايی هم كه ديوهاي آز و نياز و رشك و كين سر به طغيان برمی دارند جز اين گونه نيست. دخالت‌های آشكار و پنهان همين ديوهاست كه در حماسه و اسطوره شگفتی می آفريند. تفحّص در شاهنامه به ما می فهماند كه مادام كه اين ديوها در اندرون ما در كمين موقعيت‌هايی براي سربرآوردن‌اند، شر نيز در جهان بيرونی، هستی خواهد پذيرفت. في‌المثل جنگ وقتی درگير می شود كه هر پنج ديو با هم طغيان كنند. به همين دليل است كه در جنگ، آیين‌های اهورايی را فرو می گذاريم  و همه‌ی ميزان‌هايی را كه در زمان آشتی به كار می داريم به سویی می نهيم. تنها در هنگامه‌های پيكار نيست كه اين ديوها از پناهگاهشان بيرون می زنند. در انقلاب‌ها، آشوب‌های اجتماعی، شيوع بيماری هایی چون طاعون، وبا و … نيز اين اهريمن‌واره‌ها، سر بر می دارند و با همه‌ی ناروايی هايی كه از آنان سر می زند، جامعه را برای تحقق سامانی ديگرين، آماده می كنند. وجود اين ديوهای درونی، تنها كاركردشان منحصر به زمان جنگ، يا شيوع بيماری يا آشوب اجتماعی و انقلابات نيست. در شرايط عادي هم اين ديوها به ما خدمت مي‌كنند. مثلاً نياز جنسی، ما را به جستجوی جفت وا می دارد و نياز به غذا ما را به دنبال كار اقتصادی می كشاند. ديوهای درونی برای ما حكم ناخن و دندان را دارند، در عين حال كه در هنگام ستيز با دشمن به كارمان می آيند، در شرايط عادی هم برايمان گره‌گشايی می كنند و هم غذايمان را نرم و قابل بلع می نمايند. #پویش_فردوسی @pooyesh_ferdowsi