🟦«دربند: یادگار ایران»؛ مستندی درباره بزرگترین سامانه دفاعی ساسانیان در قفقاز
🖊علی مظفری
«دربند» شاید بسیاری از ایرانیان را به یاد روستایی در شمال پایتخت بیندازد، اما این نام نه تنها در جای جای ایران، از اسامی روستاهای دیگر است، بلکه نام فارسیِ یکی از مهمترین شهرهای جمهوری داغستان در روسیه نیز هست: شهری که هماکنون در زبان روسی به «دِربِنت» معروف است.
در ماههای اخیر نام این شهر که در دوران ساسانی نقش پاسداری از مرزهای شمالی ایران را بر دوش داشته، به واسطه فیلم مستندی که پژمان اکبرزاده درباره آن ساخته، در چندین همایش بینالمللی از نو مطرح شده است؛ از جمله همایش انجمن خاورشناسان آلمان در برلین و همایش انجمن ایران پژوهی در سالامانکا. به گفته آقای اکبرزاده، ساخت فیلم تنها چند ماه پیش از یورش نظامی روسیه به اوکراین به پایان رسیده است.
نام فارسی دربند که اکنون جنوبیترین شهر روسیه است، به موقعیت جغرافیاییاش اشاره دارد: گذرگاهی باریک. این شهر بخشی از اراضی ایران در قفقاز بود که در پی جنگهای خونین ایران و روسیه، به موجب پیماننامه گلستان در سال ۱۸۱۳ از ایران جدا شد.
دربند اکنون دومین شهر بزرگ در جمهوری خودمختار داغستان است. بسیاری از کشورهای غربی شهروندان خود را از سفر به این منطقه برحذر داشتهاند. داغستان در سالهای اخیر بارها محل درگیری گروههای تندروی اسلامی و نیروهای روسیه بوده است.
با اینهمه دربند اکنون مشهورترین جاذبه گردشگری در داغستان است. این شهرت مدیون دژ غولآسایی است که در سده ششم میلادی به فرمان خسرو پرویز، امپراتور ایران، در این شهر ساخته شد تا از یورش قبایل شمالی به قلمرو ساسانی پیشگیری شود.
دژ و دیوارهای دفاعیِ دربند در سال ۲۰۰۳ به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شدند. گردشگران دژ اما بیشتر شهروندان خود روسیه هستند و شناخت جهانی از اثر نیز بسیار ناچیز است. همین موضوع، انگیزه پژمان اکبرزاده برای ساخت یک فیلم مستند بوده است.
او میگوید: «نام دربند امروزه برای بیشتر ایرانیان یادآور منطقه ییلاقی در شمال تهران است. از اثری که بزرگترین سامانه پدافند ساسانیان در قفقاز به شمار میرود به ندرت شناختی در بین مردم وجود دارد. نهادهای حکومتی ایران هم گرچه در منطقه نفوذ دارند، بیشتر به گسترش تشیع در داغستان علاقه نشان دادهاند تا شناساندن یک بنای عظیم ساسانی؛ نظیر سیاستی که در رابطه با طاق کسری در عراق دنبال کردهاند.»
در گوشه و کنار روسیه گنجینههای منحصر بفردی از تاریخ و فرهنگ ایران به چشم میخورد، ولی گرایش به سفر به این کشور برای کار روی این مجموعهها بسیار محدود بوده است. در رابطه با دربند نیز بخش اصلی پژوهشها از سوی
باستانشناسان روس-داغستانی صورت گرفته است.
مرتاضعلی حاجیف، شخصیت اصلی مستند، یکی از این
باستانشناسان است که دستکم در سه دهه گذشته زندگی خود را وقف پژوهش و کاوشهای
باستان
شناسی در دربند کرده است.
🌐لینک متن کامل
#باستان_شناسی #علی_مظفری #دربند #ساسانیان #هخامنشیان #عهدنامه_گلستان #جنگهای_ایران_روسیه #قفقاز #پژمان_اکبرزاده #امپراتوری_ایران #ایران🌐nedayeazadi.net🌍ندای آزادی در شبکه های اجتماعی:
🌐🌐🌐🌐🌐 nedayeazadinet
🆔@nedayeazadinet | ندای آزادی