🔍 بررسی شخصيت
#حافظ 1⃣👈🏻 قبل از ورود به اشعار و مشرب و مذهب وی، بیان نکاتی از حال و هوای دوران حافظ که قرن هشتم بوده ضروری است. زیرا از جهتی به فهم برخی از اشعار او کمک میکند، از جهتی مشرب وی را تا حد زیادی روشن مینماید. محققین برجسته حوزه ادبیات_تصوف برآنند که "برخی" از اشعار حافظ و "برخی" ابعاد شخصیتی او
در ابهام است و نمیتوان صراحتی برای آن یافت. مثلا دکتر زرینکوب میگوید: "
نه در مسجد اثری از او یافت میشود، نه در خانقاه." (مقدمه از کوچه رندان) یعنی حافظ اهل مسجد نبوده و صوفیِ فرقهای هم نبوده؛ و از جهتِ همین ابهامات است که تأویلات عجیب و غریب در اشعار او بیان کردهاند.
مثلا چند نمونه جالب (که ما را بیاد تأویلات عرفانی_دینی برخی کارشناسان میاندازد) را دکتر قاسم غنی بیان میکند و در نمونههایی تعجب میکند که مضمون شعر و مقصود شاعر در این شعر روشن است، چه نیاز به این تأویلات⁉️
🔹بعنوان نمونه، ایشان مینویسد:
«محمد بن محمد دارابی، در کتاب "
لطیفه غیبیه" که در حل مشکلات و معضلات ابیات حافظ نوشته، در شرح این بیت:
ماه کنعانی من مسند مصر آنِ تو شد
وقت آن است که بدرود کنی زندان رامینویسد: "یعنی ای نَفسْ، مسند مصر که عبارت از
عالم تجرید است که جبروت و ملکوت و لاهوت باشد، در تصرف تو درآمد، به سبب ربطی که به آن عالم بهم رسانیده،
وقت آن است که زندان تن را واگذاری و پرواز روح نمایی، که الدنیا سجن المؤمن و جنة الکافر."
اما بیت مذکور اشاره به حادثهای تاریخی در دوره سلطنت شاه شجاع دارد که وزیر وی بدلیل یک سوءتفاهم و بدخواهی رقیبش، بدستور شاه به زندان افتاد و بعد از روشن شدن ماجرا، از زندان نجات یافت. حافظ که به این وزیر ارادت داشته، این شعر را برای او سروده. 😁نمونهای دیگر
که ناظر به اصطلاح طبی و آداب مِیخواری بعقیده اطبای قدیم است، این بیت است که:
ساقی حدیث سرو و گل و لاله میرود
وين بحث با ثلاثه غساله میرودکه نویسنده "لطیفه غیبیه"
این بیت را به مراحل تصفیه سهگانه قلب، و صفای روح، و پاک شدن از رذائل اخلاقی تفسیر میکند (خزعبلاتش زیاد است و نمیآورم) اما بیت مذکور مضمون این مطلب است: "
شرب النبيذ علي الطعام ثلثة، فيها الشفاء و صحة الأبدان. و قيل القدح الأول یکسر العطش، والثاني یمری الطعام، و الثالث يفرح النفس، و مازاد علي ذلک فضل _ محاظرات، ج١، ص ٣٢٣" که
اشاره به مراتب نوشیدن مِی دارد.»📘 بحث در آثار و افکار و احوال حافظ، ص ٢٢
❌ آری، از این تأویلات فراوان است و در عصر ما نیز برخی دست و پا میزنند برای اشعاری که یا مربوط به تاریخ است، یا شراب، یا
#شاهد_بازی و امثالهم، تأویلات قرآنی_حدیثی بتراشند. شاید بیشترین تأویلی که مرا بخنده واداشت، تطبیق یکی از اشعار حافظ بر مصائب امام حسین علیهم السلام بود
‼️ که جناب
#موسوی_مطلق زحمتش را کشیده بود. چیزی که حافظ و مذهب او و عصرش، کاملا با آن بیگانه بوده است.
ادامه دارد ...
➥
@moaveniyan_ir| استاد معاونیان