قصیدۀ نخست دیوان ناصر خسرو که به رسم شعرا در توحید است و مختوم به الف و اصطلاحاً "تحمیدیه" نام دارد شاید از دشوارترین قصاید این دیوان باشد چرا که مشحون از اصطلاحات خاص کلامی است و جز با رجوع به متون حکمی و کلامی خصوصاً متون اسماعیلی نمی‌توان گره از کار فهم ابیات آن گشود. شرح استاد محقق هم چندان کمکی نمی‌کند چرا که این کتاب شرح به آن معنا نیست. توضیح چند واژه و مشخص کردن چند اشارت است. از حُسنِ اتفاق شرحی مستقل بر این قصیده نگاشته شده که توصیه می‌کنم آن را مطالعه بفرمایید. این شرح با تکیه بر منابع اسماعیلی اعم از کشف المحجوب سجستانی و شرح قصیدۀ ابوالهیثم و تألیفات منثور ناصر خسرو همچون زاد المسافر و وجه دین و جامع الحکمتین است. من قصد بررسی و موشکافی این شعر را ندارم فقط یک دو نکته را جسارت می‌کنم و می‌گویم. یکی اینکه عموم اشعار ناصر خسرو علی‌رغم زبان فخیم و استوارش بسیار روان و ساده و همه‌فهم است. یعنی کافی است اندکی با دیوان او مأنوس شوید دیگر نیاز به شرح و ایضاح ندارید. این قصیدۀ نخست البته استثناء است. حتی بعضی کلماتش را شاید هرگز دیگر در دیوان ناصر نیابید. در مطلع همین قصیده می‌خوانید: خداوندی که در وحدت قدیم است از همه اشیا نه اندر وحدتش کثرت، نه مُحدَث، زین همه تنها واژۀ کثرت شاید همین یک بار در سرتاسر این دیوان حجیم آمده باشد. نکتۀ دیگری هم عرض کنم. اینکه استاد محقق در شرح بیت پایانی قصیده می‌نویسند ناصر خسرو تحت تأثیر سنایی این بیت را گفته کمی عجیب است. چون سنایی بعد از ناصر خسرو است. در واپسین سال‌های عمر ناصر است که سنایی متولد می‌شود. در هر حال بیت مورد نظر استاد محقق این است: تو از معنی همان بینی که در بستان جان‌پرور ز شکل و رنگ گل بیند دو چشم مرد نابینا و سنایی گفته: عجب نبود گر از قرآن نصیبت نیست جز نقشی که از خورشید جز گرمی نیابد چشم نابینا پیشتر ما این قصیدۀ سنایی را در همین کانال شرح گفتیم که کاش ابتدا شعر ناصر را می‌خواندیم. حال این ادعا گزاف نیست اگر بگوییم یقیناً سنایی به این شعر ناصر نظر داشته است. بسیاری از قوافی این قصیده و البته وزن آن و موضوع آن که در توحید است و بعضی تعبیرها و ترکیب‌ها مشترک است: زهرۀ زهرا، دون یا والا، گنبد خضرا، به تقلید از سر عمیا، نکبا، مولد و منشا.... که نشان می‌دهد فضل تقدم با ناصر خسرو بوده است. (از سلسله درس‌گفتارهای "میراث پارسی"، درس‌گفتار 34، درآمدی بر شعر ناصر خسرو قبادیانی) https://t.center/miraseparsi1399